magnetic 🧲 Manyetizma Nedir?
Manyetizma, bazı maddelerin diğer maddeleri çekme veya itme özelliğidir. Bu özellik, maddelerin atomlarındaki elektronların hareketinden kaynaklanır. TYT Fizik sınavında manyetizma ile ilgili temel kavramları ve formülleri bilmek önemlidir. İşte sınav öncesi son tekrar notları:
🧭 Temel Kavramlar
- 🧲 Mıknatıs: Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çeken nesnelerdir. Mıknatısların N (Kuzey) ve S (Güney) olmak üzere iki kutbu vardır. Aynı kutuplar birbirini iter, zıt kutuplar birbirini çeker.
- 🌍 Manyetik Alan: Mıknatısın çevresinde manyetik kuvvetin etkili olduğu bölgedir. Manyetik alan çizgileri, N kutbundan çıkar ve S kutbunda sonlanır.
- ⚡ Elektromıknatıs: Üzerinden akım geçen telin etrafında oluşan manyetik alandan faydalanılarak yapılan mıknatıslardır. Akım şiddeti arttıkça manyetik alan kuvvetlenir.
📝 Manyetik Alan ve Kuvvet
📍 Düz Telin Manyetik Alanı
Üzerinden $i$ akımı geçen düz bir telin etrafında oluşan manyetik alanın büyüklüğü:
$B = 2k \frac{i}{d}$
Burada:
- ✔️ $B$: Manyetik alanın büyüklüğü (Tesla, T)
- ✔️ $k$: Manyetik alan sabiti ($10^{-7} Tm/A$)
- ✔️ $i$: Akım şiddeti (Amper, A)
- ✔️ $d$: Telden olan uzaklık (metre, m)
🌀 Bobinin Manyetik Alanı
Üzerinden $i$ akımı geçen $N$ sarımlı bir bobinin merkezindeki manyetik alanın büyüklüğü:
$B = 2πk \frac{Ni}{r}$
Burada:
- ✔️ $B$: Manyetik alanın büyüklüğü (Tesla, T)
- ✔️ $k$: Manyetik alan sabiti ($10^{-7} Tm/A$)
- ✔️ $N$: Sarım sayısı
- ✔️ $i$: Akım şiddeti (Amper, A)
- ✔️ $r$: Bobinin yarıçapı (metre, m)
➕ Manyetik Kuvvet
Manyetik alanda hareket eden yüklü parçacıklara etki eden kuvvet:
$F = qvBsinθ$
Burada:
- ✔️ $F$: Manyetik kuvvet (Newton, N)
- ✔️ $q$: Yük miktarı (Coulomb, C)
- ✔️ $v$: Yükün hızı (m/s)
- ✔️ $B$: Manyetik alanın büyüklüğü (Tesla, T)
- ✔️ $θ$: Hız vektörü ile manyetik alan arasındaki açı
💡 Uygulamalar
- 🚂 Elektrik Motorları: Manyetik alanın etkisiyle dönen bobinler sayesinde elektrik enerjisini mekanik enerjiye çevirir.
- 🔊 Hoparlörler: Elektrik sinyallerini ses dalgalarına dönüştürmek için manyetik alan kullanır.
- 💾 Manyetik Depolama: Hard diskler ve manyetik şeritler, verileri manyetik alanlar aracılığıyla saklar.
🎯 Sınav Taktikleri
- ✅ Soruları dikkatlice okuyun ve verilenleri not alın.
- ✅ Formülleri doğru uygulayın ve birimleri kontrol edin.
- ✅ Manyetik alan yönünü bulmak için sağ el kuralını kullanın.
- ✅ Temel kavramları iyi öğrenin ve bol soru çözün.
