Çözünürlük dengesi test çöz AYT

Question

AYT'ye hazırlanırken hem hızımı korumak hem de netlerimi artırmak istiyorum. Test çözerken bazı sorulara gereğinden fazla zaman ayırıp dengeyi kaçırıyorum, bu da süremi çok etkiliyor. Çözünürlük dengesini nasıl kuracağım konusunda tavsiyelere ihtiyacım var.

Answer 1

📊 Çözünürlük Dengesi ve AYT'de Çıkabilecek Soru Tipleri

Çözünürlük dengesi, katı haldeki iyonik bir bileşiğin doymuş çözeltisi ile dengede olduğu sistemleri inceler. Bu konu, kimyasal dengenin özel bir uygulamasıdır ve AYT Kimya'da sıkça karşımıza çıkar. 🎯

⚖️ Çözünürlük Çarpımı (K_çç) Nedir?

Az çözünen iyonik bir katının (örneğin AgCl) doymuş çözeltisindeki iyon derişimleri çarpımına, o bileşiğin çözünürlük çarpımı (K_çç) denir.

Genel bir reaksiyon için:
A_mB_n(k) ⇌ mAⁿ⁺(suda) + nB^m-(suda)

Çözünürlük çarpımı ifadesi şu şekilde yazılır:
\( K_{çç} = [A^{n+}]^m [B^{m-}]^n \)

📌 Önemli Nokta: K_çç sadece sıcaklıkla değişen bir sabittir. Katının miktarı veya çözeltideki diğer iyonların varlığı K_çç değerini değiştirmez, ancak dengeyi etkileyebilir.

🧪 Ortak İyon Etkisi

Az çözünen bir tuzun çözeltisine, tuzla ortak iyon içeren başka bir bileşik eklendiğinde, tuzun çözünürlüğünün azalmasına ortak iyon etkisi denir.

💡 Örnek: Doymuş AgCl çözeltisine NaCl eklenirse, Cl^- iyonu derişimi artar. Le Chatelier ilkesine göre denge, eklenen iyonu azaltacak yöne (giriş yönüne) kayar ve AgCl'nin çözünürlüğü azalır.

🔍 Çökelme Koşullarının İncelenmesi

Bir çözeltide herhangi bir çökelme olup olmayacağını anlamak için iyonlar çarpımı (Q) ile K_çç karşılaştırılır.

• ✅ Q < K_çç ise: Çözelti doymamıştır, çökelme olmaz.
• ✅ Q = K_çç ise: Çözelti doymuştur, çökelme başlamak üzeredir.
• ✅ Q > K_çç ise: Çözelti aşırı doymuştur, çökelme gerçekleşir.

📝 AYT'de Çıkabilecek Soru Tipleri ve Çözüm Stratejileri

🧮 1. Çözünürlük ve K_çç Hesaplama Soruları

• ➡️ Verilen çözünürlükten K_çç hesaplanır.
• ➡️ Verilen K_çç değerinden çözünürlük hesaplanır.

💎 Örnek: 25°C'ta CaF₂'ün çözünürlüğü 2.1x10^-4 M'dir. Buna göre K_çç değeri nedir?
Çözüm: CaF₂(k) ⇌ Ca²⁺(suda) + 2F^-(suda)
Çözünürlük (s) = [Ca²⁺] = 2.1x10^-4 M
[F^-] = 2s = 4.2x10^-4 M
\( K_{çç} = [Ca^{2+}][F^-]^2 = (2.1 \times 10^{-4}) \times (4.2 \times 10^{-4})^2 \)
\( K_{çç} = 3.7 \times 10^{-11} \)

🧪 2. Ortak İyon Etkisi Soruları

• ➡️ Ortak iyon içeren bir çözeltideki çözünürlük hesaplanır.

💎 Örnek: 0.10 M NaF çözeltisinde CaF₂'ün çözünürlüğü nedir? (K_çç = 3.7x10^-11)
Çözüm: NaF, F^- iyonu kaynağıdır. Başlangıç [F^-] = 0.10 M'dır.
CaF₂(k) ⇌ Ca²⁺ + 2F^-
Çözünürlük (s) = [Ca²⁺]
Dengedeki [F^-] = 0.10 + 2s ≈ 0.10 M (s çok küçük olduğu için 2s ihmal edilir)
\( K_{çç} = [Ca^{2+}][F^-]^2 \)
\( 3.7 \times 10^{-11} = (s)(0.10)^2 \)
\( s = 3.7 \times 10^{-9} \) M
Görüldüğü gibi saf sudakine (2.1x10^-4 M) göre çözünürlük binlerce kat azalmıştır.

⚗️ 3. Çökelme Oluşumu ve Tamamlanması Soruları

• ➡️ İki çözelti karıştırıldığında çökelme olup olmayacağı sorulur.
• ➡️ Çökelmenin başlayacağı veya tamamlanacağı koşullar sorulur.

💎 Örnek: 100 mL 0.001 M AgNO₃ ve 100 mL 0.002 M NaCl çözeltileri karıştırılıyor. AgCl için K_çç = 1.8x10^-10 olduğuna göre çökelme olur mu?
Çözüm: Karışımdaki iyon derişimleri hesaplanır. Toplam hacim 200 mL'dir.
[Ag⁺] = (0.001 M * 0.1 L) / 0.2 L = 5x10^-4 M
[Cl^-] = (0.002 M * 0.1 L) / 0.2 L = 1x10^-3 M
Q = [Ag⁺][Cl^-] = (5x10^-4)(1x10^-3) = 5x10^-7
Q (5x10^-7) > K_çç (1.8x10^-10) olduğundan çökelme olur.

🎯 AYT İçin Pratik İpuçları

• 📌 Çözünürlük çarpımı ifadesinde katıların derişimi yazılmaz.
• 📌 K_çç değeri ne kadar küçükse, bileşik o kadar az çözünür.
• 📌 Ortak iyon, çözünürlüğü her zaman azaltır.
• 📌 Çökelme sorularında mutlaka karışımdaki son derişimleri hesapla.
• 📌 Çözünürlük birimlerine dikkat et (genellikle mol/L veya g/L).