Yapay (Ampirik) Sınıflandırma
Yapay sınıflandırma, canlıların sadece dış görünüşlerine ve gözlemlenebilir bazı basit özelliklerine dayanarak gruplandırıldığı bir sistemdir. Bu nedenle "ampirik" (deneysel/gözlemsel) olarak da adlandırılır.
Yapay Sınıflandırmanın Temel Özellikleri
- Analog Organlara Dayanır: Analog organlar, kökenleri (yapıları) farklı olmasına rağmen aynı işlevi gören organlardır. Örneğin, bir kuşun kanadı ile bir böceğin kanadı benzer işleve (uçmak) sahiptir ama yapıları tamamen farklıdır. Yapay sınıflandırma, bu tür benzerlikleri dikkate alır.
- Sunidir: Doğadaki gerçek akrabalık ilişkilerini yansıtmaz. Canlıları, bilim insanlarının kolayca tanımlayabilmesi ve isimlendirebilmesi için pratik amaçlarla gruplar.
- Evrimsel Akrabalığı Göstermez: Bu sistem, canlıların atasal ilişkileri hakkında bilgi vermez. Dışarıdan bakınca birbirine benzeyen, ancak aslında uzak akraba olan canlıları aynı grupta toplayabilir.
Yapay Sınıflandırmaya Örnek
Eski dönemlerde bilim insanları canlıları şu şekilde yapay olarak sınıflandırmıştır:
- Uçan Canlılar: Kuşlar, yarasalar, böcekler (hepsi uçabildiği için)
- Yüzen Canlılar: Balıklar, balinalar, ahtapotlar (hepsi suda yaşadığı için)
- Koşan/Otlayan Canlılar: At, geyik, zebra
Bu örnekte görüldüğü gibi, memeli bir hayvan olan balina, balıklarla aynı grupta sınıflandırılmıştır. Oysa günümüzdeki doğal sınıflandırmada balina, balıklardan çok insanlara, atlara daha yakın bir akrabadır.
Yapay Sınıflandırma ile Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma Arasındaki Fark
Bu iki sistemi ayırt etmek için en önemli kriter, kullanılan organ benzerliğinin türüdür.
- Yapay Sınıflandırma → Analog Organ: İşlevleri aynı, kökenleri farklı. (Kuş kanadı & Böcek kanadı)
- Doğal Sınıflandırma → Homolog Organ: Kökenleri (temel yapıları) aynı, işlevleri farklı. (İnsan kolu & Balina yüzgeci & Yarasa kanadı)
Yapay sınıflandırma, bilim tarihinin erken dönemlerinde kullanılan ve yerini daha sonra doğal (filogenetik) sınıflandırmaya bırakan bir yöntemdir. Doğal sınıflandırma, canlıların akrabalık derecelerini, evrimsel tarihlerini ve genetik benzerliklerini dikkate alarak daha gerçekçi bir gruplama sunar.
