Anadolu'nun yürek burkan hikâyelerinden biri, belki de en acıklısı, notalara dökülmüş ve nesilden nesile aktarılmıştır: Yemen Türküsü. Bu türkü, Yemen çöllerinde şehit düşen Osmanlı askerlerinin dramını ve geride bıraktıkları sevdiklerinin feryadını anlatır. Sadece sözleriyle değil, hüznü adeta ruhunuza işleyen melodisiyle de Türk müzik kültürünün en önemli eserlerinden biridir. Bu yazıda, bu kadim türkünün notalarını ve arka planındaki dokunaklı hikâyeyi keşfedeceğiz.
Yemen, Osmanlı İmparatorluğu için uzak, sıcak ve bir o kadar da kaybedilen askerlerin diyarıydı. 1900'lerin başında, Yemen'de görev yapan askerlerin çoğu hastalık, susuzluk ve savaş sebebiyle hayatını kaybetti. Geride kalan analar, eşler ve sevgililer, bu acıyı türkülerle dillendirdi. "Yemen Türküsü" veya diğer adıyla "Havada Bulut Yok" bu dönemin sembolü haline geldi. Türkünün, bir askerin annesine yazdığı mektuptan doğduğu söylenir.
Türkü, genellikle Hicaz makamına yakın bir duyguyla, minor (küçük) bir dizi içerisinde icra edilir. Başlıca iki farklı versiyonu bulunur. Aşağıda, en yaygın kullanılan ve herkesin bildiği versiyonun basit nota dizilimi verilmiştir. (Notalar, Sol anahtarı ve 4/4'lük ölçü ile yazılmıştır.)
Mi - Fa - Sol - Sol - Fa - Mi - Re - Do
Si - Do - Re - Re - Do - Si - La - Sol
Mi - Fa - Sol - Sol - Fa - Mi - Re - Do
Si - Do - Re - Re - Do - Si - La - Sol (Melodi benzer şekilde devam eder.)
Not: Bu, melodinin sadece ilk cümlelerinin basit bir gösterimidir. Tam ve detaylı nota arşivi için profesyonel nota kitaplarına veya güvenilir müzik kütüphanelerine başvurulmalıdır.
Türkü, genellikle aşağıdaki akor döngüsü ile çalınır. Hüzünlü havayı vermek için yavaş (adagio) tempoda çalınması önerilir.
Akor Dizilişi Örneği: [Am] - [G] - [F] - [E7] şeklinde bir döngü tüm türküye eşlik edebilir.
Yemen Türküsü, sadece bir müzik parçası değil, kolektif hafızamızın canlı bir tanığıdır. Nesiller boyunca, Müzeyyen Senar, Ruhi Su, Volkan Konak gibi birçok sanatçı tarafından yorumlanmış ve her seferinde aynı derin hüznü taşımıştır. Notaları öğrenirken veya dinlerken, arkasındaki insanlık hikâyesini de hatırlamak, bu mirasa saygının bir gereğidir.
Sonuç olarak, Yemen Türküsü notaları, bir müzik şaheserinden öte, tarihten gelen bir sesleniştir. Onu çalarken veya söylerken, Yemen çöllerinde kalan tüm şehitlerimizi ve onların yürek yangınını notalara emanet edenleri bir kez daha anarız. 🕊️