İşte istediğiniz formatta hazırlanmış, levha hareketleri konusunu kapsayan ders notu:
🎓 Levha Hareketleri 10. Sınıf Coğrafya Test 1 - Ders Notu
Bu ders notu, levha tektoniği, levha sınırları, depremler, volkanizma ve orojenez (dağ oluşumu) gibi konuları kapsayan 10. sınıf coğrafya testine hazırlık için hazırlanmıştır.
📌 Levha Tektoniği 🌍
Yer kabuğunun büyük parçalara ayrılmış ve bu parçaların manto üzerinde hareket ettiği teoridir.
- Levhalar, astenosfer üzerinde hareket eder.
- Levhalar kıtasal ve okyanusal olabilir.
- Büyük levhalar: Avrasya, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika, Hint-Avustralya, Pasifik.
⚠️ Dikkat: Levha hareketlerinin temel nedeni manto içerisindeki konveksiyonel akıntılardır.
📌 Levha Sınırları 💥
Levhaların birbirleriyle etkileşimde bulundukları bölgelerdir. Üç ana türü vardır: yaklaşan (çarpışan), uzaklaşan ve yanal (yanal atımlı) sınırlar.
- Yaklaşan (Çarpışan) Sınırlar: İki levhanın birbirine doğru hareket ettiği sınırlardır. Dağ sıraları, okyanus hendekleri ve volkanik adalar oluşabilir.
- Uzaklaşan Sınırlar: İki levhanın birbirinden uzaklaştığı sınırlardır. Okyanus ortası sırtları ve rift vadileri oluşur.
- Yanal (Yanal Atımlı) Sınırlar: İki levhanın yatay olarak birbirinin yanından kaydığı sınırlardır. Fay hatları oluşur.
💡 İpucu: Himalayalar, Hindistan ve Avrasya levhalarının çarpışmasıyla oluşmuştur.
📌 Depremler 震
Yer kabuğunda meydana gelen ani sismik dalgalanmalardır. Levha hareketleri ve fay hatları depremlerin temel nedenlerindendir.
- Odak Noktası (Hiposantr): Depremin başladığı yerin derinliğidir.
- Merkez Üssü (Episantr): Odak noktasının yeryüzündeki izdüşümüdür.
- Rihter Ölçeği: Depremin büyüklüğünü ölçer.
- Şiddet: Depremin etkilerini tanımlar (hasar, hissedilme vb.).
⚠️ Dikkat: Depremlerin önceden kesin olarak tahmin edilmesi mümkün değildir.
📌 Volkanizma 🌋
Magmanın yer yüzüne çıkması olayıdır. Levha sınırlarında ve sıcak noktalarda görülür.
- Lav: Yeryüzüne çıkan magma.
- Kül ve Gazlar: Volkanik patlamalarla atmosfere salınan malzemeler.
- Volkan Konisi: Volkanik malzemelerin birikmesiyle oluşan şekil.
- Sıcak Noktalar: Manto içindeki sıcak bölgelerdir. Levha hareket etse bile sıcak nokta sabit kalır. Örneğin Hawaii Adaları.
💡 İpucu: Volkanik araziler verimlidir çünkü volkanik küller mineraller açısından zengindir.
📌 Orojeniz (Dağ Oluşumu) ⛰️
Yer kabuğunda meydana gelen kıvrılma ve kırılmalar sonucu dağların oluşmasıdır. Levha hareketleri ve tortul tabakaların sıkışmasıyla gerçekleşir.
- Kıvrılma Dağları: Tortul tabakaların yan basınçlarla kıvrılmasıyla oluşur (Örn: Alp Dağları, Toroslar).
- Kırılma Dağları: Yer kabuğundaki fay hatları boyunca yükselen blokların oluşturduğu dağlardır (Örn: Ege Bölgesi'ndeki Horst ve Grabenler).
⚠️ Dikkat: Orojenik hareketler uzun jeolojik zaman dilimlerinde gerçekleşir.
