Soru:
Uygur Devleti, \( \text{745} \) yılında kurulmuş ve \( \text{840} \) yılında yıkılmıştır. Bu süreçte yaşanan "yerleşik hayat geçiş", Türk tarihi açısından bir dönüm noktasıdır. Bu geçişin, Uygurların siyasi ve askeri gücü üzerindeki olası etkisi aşağıdakilerden hangisi olmuştur?
- A) Sınırlarını hızla genişletmişler ve imparatorluk haline gelmişlerdir.
- B) Askeri disiplin ve savaşçılık özellikleri daha da güçlenmiştir.
- C) Savunmada zayıflama yaşamışlar ve göçebe Kırgızlar tarafından yıkılmışlardır.
- D) Komşu devletlerle olan tüm siyasi ilişkilerini kesmişlerdir.
Çözüm:
💡 Bu soru, bir sosyal değişimin (yerleşikleşme) siyasi-askeri sonuçlarını yorumlamamızı istiyor.
- ➡️ Adım 1: Tarihsel bağlamı düşünelim. Göçebe yaşam, sürekli hareket ve savaş eğilimi gerektirir. Yerleşik yaşam ise insanları toprağa, şehre ve ticarete bağlar.
- ➡️ Adım 2: A seçeneği, genellikle göçebe ve savaşçı devletlerin (Asya Hun, Göktürk) özelliğidir. Uygurlar için doğru değildir.
- ➡️ Adım 3: B seçeneği, yerleşik hayatın getirdiği değişimle çelişir. Tarihsel kaynaklar Uygurların savaşçılık özelliklerinin zayıfladığını belirtir.
- ➡️ Adım 4: C seçeneğini kontrol edelim. Yerleşik hayat, ordunun atlı göçebe karakterini kaybetmesine ve savunmada daha az esnek hale gelmesine neden olabilir. Nitekim Uygur Devleti, göçebe Kırgızların saldırısıyla yıkılmıştır. Bu mantıklı bir sonuçtur.
- ➡️ Adım 5: D seçeneği aşırı bir genellemedir ve doğru değildir. Uygurlar Çin ve diğer komşularıyla ticari ve siyasi ilişkilerini sürdürmüşlerdir.
✅ Sonuç: Yerleşik hayat, Uygurların askeri dinamizmini olumsuz etkilemiş ve savunmada zayıflamalarına yol açmıştır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.
