Soru:
21 Mart'ta gerçekleşen ilkbahar ekinoksundan sonra, Kuzey Yarım Küre için yaz mevsimi başlar. 21 Haziran yaz gündönümüne kadar güneş ışınlarının dik geldiği enlem Kuzey Yarım Küre'ye doğru kayar. Ancak, yaz gündönümünden sonra güneş ışınları tekrar ekvatora doğru ilerler ve 23 Eylül'de ekvatora dik gelir. Bu tarih sonbahar ekinoksudur.
Soru: Eylül ekinoksunun 21 Eylül yerine ortalama olarak 23 Eylül'de gerçekleşmesinin temel nedeni nedir? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu gecikmenin arkasında Dünya'nın yörüngesel hareketi ve takvim sistemimizle ilgili iki temel faktör yatar. Adım adım inceleyelim:
- ➡️ Birinci Adım - Yörünge Şekli ve Hız: Dünya, Güneş etrafındaki yörüngesini tam bir elips şeklinde dolaşır. Bu eliptik yörüngede, Dünya'nın Güneş'e en uzak olduğu noktaya afel, en yakın olduğu noktaya ise perihel denir. Dünya, afel noktasından (yaklaşık 4 Temmuz) perihel noktasına (yaklaşık 3 Ocak) doğru hareket ederken daha hızlı, perihelden afele doğru hareket ederken daha yavaş hareket eder. Kepler'in İkinci Yasası gereği, gezegenler merkeze daha yakınken daha hızlı hareket eder.
- ➡️ İkinci Adım - Hızın Ekinoksa Etkisi: Eylül ekinoksu, Dünya'nın yavaş hareket ettiği afel-perihel arasındaki bölümde gerçekleşir. Bu yavaşlama, Güneş'in görünür hareketinde de bir gecikmeye neden olur. Yani, Dünya bir sonraki ekinoks konumuna (23 Eylül) daha geç ulaşır.
- ➡️ Üçüncü Adım - Takvim Düzeltmesi (Artık Yıl): Bir diğer önemli faktör, bir yılın tam olarak 365 gün 6 saat olmasıdır. Kullandığımız Gregoryen takvimi, bu 6 saatlik fazlalığı 4 yılda bir artık yıl ekleyerek dengeler. Bu düzeltmeler, ekinoks tarihlerinin her yıl yaklaşık 6 saat kaymasına ve böylece belirli bir tarih aralığında (21-23 Eylül gibi) dalgalanmasına yol açar.
✅ Sonuç: Eylül ekinoksunun gecikmesinin temel nedeni, Dünya'nın yörüngesel hızındaki değişimdir (özellikle yaz aylarında daha yavaş hareket etmesi). Artık yıl uygulaması da bu tarihin sabit kalmayıp birkaç gün oynamasına katkıda bulunur.
