Soru:
Bir öğrenci, kimyasal tortul kayaçların oluşum şeklini araştırmaktadır. Aşağıdaki kayaçlardan hangisi, suda çözünmüş halde bulunan maddelerin suyun buharlaşması sonucu çökelmesiyle oluşmaz?
- A) Jips
- B) Kaya tuzu
- C) Traverten
- D) Kalker
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için her bir kayaç türünün nasıl oluştuğunu hatırlamamız gerekiyor.
- ➡️ Jips ve Kaya tuzu, genellikle kapalı deniz veya göllerin buharlaşması (evaporasyon) sonucu suyun içindeki çözünmüş maddelerin çökelmesiyle oluşur. Bu, doğrudan buharlaşma ile ilgilidir.
- ➡️ Kalker (Kireçtaşı) genellikle denizlerdeki canlı organizmaların (örneğin, kabukluların) kalıntılarından oluşsa da, kalsiyum bikarbonatın kimyasal çökelmesiyle de oluşabilir. Bu süreç buharlaşmadan ziyade sıcaklık değişimi ve basınçla daha çok ilgilidir.
- ➡️ Traverten ise, kalsiyum bikarbonat içeren yeraltı sularının yeryüzüne çıkıp, içindeki karbondioksitin uçması ve suyun buharlaşması sonucu kalsiyum karbonatın (CaCO3) çökelmesiyle oluşur. Burada da buharlaşma etkilidir.
- ➡️ Ancak, kimyasal kalker oluşumunda buharlaşma tek başına belirleyici bir faktör değildir. Soru, "suyun buharlaşması sonucu" ifadesine odaklanmamızı istiyor. En az bu yöntemle oluşan seçeneği bulmalıyız.
✅ Doğru cevap, oluşumunda buharlaşmanın tek ve temel mekanizma olmadığı C) Traverten'dir. Traverten daha çok karbondioksit kaybıyla çökelir.
