Soru:
Pamukkale travertenleri, dünyaca ünlü bir doğal mirastır. Bu travertenlerin oluşum süreci ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
- A) Yeraltı sularının içerdiği kalsiyum bikarbonatın çökelmesi sonucu oluşmuştur.
- B) Oluşumunda suyun buharlaşması ve karbondioksit kaybı etkili olmuştur.
- C) Sıcak su kaynaklarının bulunduğu alanlarda görülen tipik bir oluşumdur.
- D) Denizel canlıların kalıntılarının birikip taşlaşmasıyla meydana gelmiştir.
Çözüm:
💡 Bu soruda traverten oluşum mekanizmasını iyi bilmemiz ve yanlış olan seçeneği bulmamız isteniyor.
- ➡️ Traverten, kimyasal tortul bir kayaçtır. Kimyasal tortul kayaçlar, suda erimiş haldeki maddelerin fiziksel veya kimyasal koşullar değiştiğinde (buharlaşma, sıcaklık değişimi, basınç azalması) çökelmesiyle oluşur.
- ➡️ A seçeneği doğrudur. Traverten, kalsiyum bikarbonatın (Ca(HCO3)2) çözelti halinden katı kalsiyum karbonata (CaCO3) dönüşmesiyle (çökelmesiyle) oluşur.
- ➡️ B seçeneği doğrudur. Yeraltından yüzeye çıkan sıcak su, basıncın azalması ve sıcaklık değişimiyle karbondioksit (CO2) kaybeder. Bu kayıp, kalsiyum karbonatın çökelmesine neden olur. Ayrıca buharlaşma da bu sürece katkıda bulunur.
- ➡️ C seçeneği doğrudur. Pamukkale, Hierapolis gibi travertenler sıcak su kaynaklarının aktif olduğu bölgelerde oluşur.
- ➡️ D seçeneği ise yanlıştır. "Denizel canlıların kalıntılarının birikip taşlaşması" organik tortul kayaçların (örneğin, tebeşir veya bazı kalker türlerinin) oluşum şeklidir. Traverten tamamen kimyasal bir süreçle oluşur.
✅ Bu nedenle, yanlış ifadeyi içeren seçenek D'dir.
