Soru:
Toros Dağları ve Himalayalar gibi büyük dağ sistemleri, kıvrılma sonucu oluşmuştur. Bu süreçte, levha hareketlerinin yol açtığı yatay yönlü basınç kuvvetleri etkilidir. Buna göre, aşağıdaki levha hareketi türlerinden hangisi kıvrımlı dağların oluşumuna en uygun ortamı hazırlar?
- A) Ayrılan levhalar (Iraksama)
- B) Yaklaşan levhalar (Yaklaşma)
- C) Yanal yer değiştirme yapan levhalar
- D) Hareket etmeyen levhalar
Çözüm:
💡 Sorunun anahtar kelimesi "yatay yönlü basınç kuvvetleri"dir. Hangi levha hareketi bu kuvveti oluşturur?
- ➡️ A Şıkkı (Iraksama): Levhalar birbirinden uzaklaşır. Bu, çekme kuvveti yaratır ve kıvrılma değil, kırılma (faylanma) ve yeni okyanus kabuğu oluşumuna yol açar.
- ➡️ B Şıkkı (Yaklaşma): İki levha birbirine doğru hareket eder. Bu, şiddetli bir yatay sıkışma ve basınç kuvveti yaratır. Bu kuvvet, esnek tabakaları yan basınç altında büker ve kıvrımlı dağ sıralarını oluşturur.
- ➡️ C Şıkkı (Yanal Yer Değiştirme): Levhalar yan yana kayar. Bu hareket yatay bir kuvvet oluştursa da, genellikle sıkıştırma veya gerilmeden çok, yatay atımlı faylanmaya neden olur.
- ➡️ D Şıkkı: Hareket olmazsa, kuvvet de olmaz ve dağ oluşumu gerçekleşmez.
✅ Kıvrımlı dağ oluşumu için gerekli olan yatay sıkışma/basınç kuvveti, B şıkkındaki "Yaklaşan levhalar" hareketiyle sağlanır.
