Soru:
Toros Dağları ve Kuzey Anadolu Dağları, Türkiye'nin aktif deprem kuşakları üzerinde yer alır. Bu durumun jeolojik nedenini, bu dağların oluşum sürecini (orojenez) ve günümüzdeki tektonik hareketliliği de dikkate alarak açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, dağ oluşumu ile deprem arasındaki nedensellik ilişkisini kurmamızı istiyor.
- ➡️ Birinci Adım - Tarihsel Oluşum (Orojenez): Her iki dağ sırası da, 3. Jeolojik Zamanda, Tetis Okyanusu tabanındaki tortulların, levha çarpışması (Afrika-Avrasya ve Arap-Anadolu) sonucu sıkışıp kıvrılarak yükselmesiyle oluştu. Bu, bir kıvrım dağı oluşum sürecidir.
- ➡️ İkinci Adım - Günümüzdeki Tektonik Durum: Bu dağları oluşturan levha hareketleri günümüzde (4. Zamanda) hala aktif durumdadır. Afrika ve Arap levhaları, Anadolu levhasını sıkıştırmaya ve itmeye devam etmektedir. Bu devam eden tektonik kuvvetler, bu dağlık alanların hala yükselmeye devam ettiği anlamına gelir.
- ➡️ Üçüncü Adım - Deprem ile İlişkisi: Devam eden bu sıkıştırma kuvvetleri, yer kabuğu içinde gerilim (stress) birikmesine neden olur. Bu gerilim belirli bir seviyeye ulaştığında, kayaçlar dayanım limitlerini aşar ve ani bir kırılma (faylanma) meydana gelir. Açığa çıkan enerji de deprem olarak yayılır. Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF) ve Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF) gibi büyük fay sistemleri, bu devam eden tektonik hareketlerin bir sonucudur ve bu dağ sıralarının yakınından geçer.
✅ Sonuç: Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları, aktif bir levha çarpışma zonunda oluşmuşlardır ve bu çarpışmanın yarattığı sıkıştırma kuvvetleri günümüzde de etkin olduğu için, bu dağ sıraları ve çevresi yüksek deprem riski taşımaktadır. Yani, bu dağların oluşum nedeni ile depremlerin nedeni aynı kökene (aktif tektonik hareketlere) dayanmaktadır.
