Ayırt etme nedir (Koşullanma)

Bir psikolog, laboratuvarında bir köpeğe klasik koşullanma yöntemiyle deney yapmaktadır. İlk aşamada, köpeğe 500 Hz frekansında bir ses (Nötr Uyaran) duyurulduktan hemen sonra et (Koşulsuz Uyaran) verilir ve köpeğin salya salgılaması (Koşulsuz Tepki) gözlemlenir. Bir süre sonra köpek, sadece 500 Hz'lik sesi duyduğunda da salya salgılamaya (Koşullu Tepki) başlar.

Daha sonra psikolog, köpeğe 1000 Hz frekansında bir ses duyurur ancak bu sesten sonra et vermez. Birkaç denemenin ardından köpek, 1000 Hz'lik sese salya salgılamaz.

Soru: Bu deneyde gözlemlenen ve köpeğin 500 Hz sesine salya salgılarken 1000 Hz sesine salya salgılamamasını sağlayan süreç nedir? Açıklayınız.

💡 Bu senaryo, klasik koşullanmadaki ayırt etme (discrimination) sürecine güzel bir örnektir. Ayırt etme, organizmanın benzer uyaranlar arasından sadece pekiştirilmiş olanı (yani koşulsuz uyaranla eşleştirileni) tanıyıp ona tepki vermesi, diğer benzer uyaranlara ise tepki vermeyi öğrenmesidir.

• ➡️ Birinci Adım (Koşullanma): Köpek, 500 Hz'lik ses (Nötr Uyaran) ile et (Koşulsuz Uyaran) arasında bir bağ kurar. 500 Hz'lik ses artık Koşullu Uyaran haline gelir ve tek başına salya tepkisini (Koşullu Tepki) ortaya çıkarır.
• ➡️ İkinci Adım (Ayırt Etmenin Gelişimi): Deneyde, 1000 Hz'lik benzer bir ses sunulur ancak bu ses asla etle pekiştirilmez. Köpek, iki ses arasındaki farkı algılar.
• ➡️ Üçüncü Adım (Sonuç): Köpek, sadece pekiştirilen 500 Hz'lik sese tepki verirken, pekiştirilmeyen 1000 Hz'lik sese tepki vermez. İşte bu, ayırt etme davranışının kazanıldığını gösterir.

✅ Sonuç: Köpeğin, pekiştirilen ve pekiştirilmeyen benzer uyaranlar arasında ayrım yapabilmesi, yani ayırt etme sürecidir.