Çözümlü Örnek 4
Soru:
1982 Anayasası'na göre, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
- A) Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Resmî Gazete'de yayımlandıkları gün yürürlüğe girer.
- B) Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, kanunlar gibi, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından denetlenemez.
- C) Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisinin verilmesine ilişkin usul ve şartlara tabi değildir.
- D) Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yürürlükteki kanunların değiştirilmesini gerektiren hükümler içeremez.
- E) Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Anayasa'nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel hak ve ödevleri düzenleyemez.
Çözüm:
💡 Bu soru, CBK'larının yürürlüğe girişi, denetimi, çıkarılma usulü ve konu sınırları hakkındaki detay bilgimizi ölçmektedir.
- ➡️ Adım 1 - Doğru İfadelerin Tespiti:
- A: Doğrudur. CBK'ları Resmî Gazete'de yayımlandıkları gün yürürlüğe girer. Kararnamede yürürlük tarihi için ayrıca bir hüküm bulunabilir, ancak genel kural budur.
- C: Doğrudur. CBK'ları, 2017 değişikliği ile getirilmiş doğrudan bir yetkiye dayanır. Eski sistemdeki gibi Bakanlar Kurulu'na "yetki kanunu" ile KHK çıkarma usulüne tabi değildir.
- D: Doğrudur. CBK'ları, kanunlarla düzenlenmesi gereken konularda çıkarılamaz. Bir kanunu değiştirmek, kanunla düzenlenmesi gereken bir konudur, dolayısıyla CBK bu amaçla kullanılamaz.
- E: Doğrudur. Anayasa'nın 104. maddesinde, CBK'ları ile temel haklar, kişi hakları ve siyasi hakların düzenlenemeyeceği açıkça yazılıdır. Bu haklar, Anayasa'nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alır.
- ➡️ Adım 2 - Yanlış İfadenin Tespiti: B şıkkını inceleyelim. Anayasa'nın 98. maddesine göre, TBMM'nin soru, genel görüşme, meclis araştırması, gensoru ve yazılı soru denetim yolları, sadece Bakanlar Kurulu ve bakanları kapsar. Cumhurbaşkanı ve onun tek başına yaptığı işlemler (CBK çıkarmak gibi) bu siyasi denetim yollarına tabi değildir. Ancak, bu durum "hiç denetlenemez" anlamına gelmez. CBK'ları, Anayasa Mahkemesi tarafından yargısal denetime tabidir. Bu nedenle, "TBMM tarafından denetlenemez" ifadesi mutlak doğru gibi görünse de, "kanunlar gibi" ibaresi sorunludur. Kanunlar da TBMM'nin siyasi denetimine tabi değildir, ancak kanunların denetimi sadece Anayasa Mahkemesi'nce şekil yönünden yapılırken, CBK'larının hem şekil hem esas denetimi yapılır. Ama seçenekteki temel vurgu ve yanlışlık, CBK'larının yargısal denetim dışında bırakıldığı izlenimini vermesidir. Doğrusu, TBMM'nin siyasi denetimine tabi olmamakla birlikte, yargısal denetime tabi olmalarıdır. Bu nüans, bu ifadeyi "yanlış" kılmaktadır.
✅ Sonuç olarak, yanlış ifade B seçeneğidir. Çünkü CBK'ları, TBMM'nin siyasi denetimine tabi olmasa da, Anayasa Mahkemesi'nin yargısal denetimine tabidir.
