Soru:
Bir tarih öğrencisi, "Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı'na göre daha radikal ve eşitlikçi hükümler içerir." tezini savunmaktadır. Bu tezi, Cizye vergisinin durumu üzerinden karşılaştırmalı olarak nasıl kanıtlayabilirsiniz? İki fermanı bu açıdan değerlendiriniz.
Çözüm:
💡 Bu soru, iki önemli reform belgesini Cizye özelinde karşılaştırmamızı ve analiz etmemizi istiyor.
- ➡️ Birinci Adım (Tanzimat Fermanı - 1839): Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) tüm tebaanın "can, mal ve namus güvenliği"ni garanti altına almış, vergi adaletinden bahsetmişti. Ancak Cizye vergisini doğrudan kaldırmamıştır. Sadece bu verginin daha adil bir şekilde toplanmasını öngörmüştür. Gayrimüslimler yine askerlik yapmıyor ve bunun karşılığında cizye ödemeye devam ediyordu.
- ➡️ İkinci Adım (Islahat Fermanı - 1856): Islahat Fermanı ise çok daha net ve radikal bir adım atmıştır. Gayrimüslimleri askere alma kararı alarak, Cizye vergisini tamamen kaldırmıştır. Bu, hukuki ve sosyal eşitlik yolunda Tanzimat'a göre çok daha ileri bir adımdır.
- ➡️ Üçüncü Adım (Karşılaştırma ve Kanıt): Öğrencinin tezini kanıtlamak için şu argüman kullanılır: "Tanzimat, Cizye'yi reforme etmeyi hedeflerken; Islahat Fermanı, bu vergiyi kökten kaldırarak gayrimüslim ve Müslüman tebaa arasındaki en temel ayrımlardan birini ortadan kaldırmıştır. Bu da onu, eşitlikçilik açısından daha radikal yapar."
✅ Sonuç olarak, Cizye'nin kaldırılması, Islahat Fermanı'nın Tanzimat'a kıyasla daha radikal ve eşitlikçi olduğu tezini güçlü bir şekilde destekleyen somut bir kanıttır.
