Soru:
Akraba evliliklerinin, baskın (dominant) genlerle aktarılan kalıtsal hastalıkların görülme sıklığı üzerinde neden önemli bir etkisi yoktur? Açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu bir akıl yürütme sorusudur. Baskın ve çekinik kalıtım mekanizmaları arasındaki farkı anlamak gerekir.
- ➡️ Birinci adım: Baskın (dominant) bir hastalık geni, bireyde sadece bir kopyası (heterozigot) bulunsa bile hastalığa neden olur. Yani, genin fenotipte kendini göstermesi için homozigot olması gerekmez.
- ➡️ İkinci adım: Bu nedenle, baskın hastalığı olan bir birey, toplumda kolayca fark edilir. Bu bireyler, hastalığın genetik yükünü ve riskini bildikleri için çocuk sahibi olma konusunda daha bilinçli kararlar alabilirler.
- ➡️ Üçüncü adım: Akraba evlilikleri, genellikle heterozigot (taşıyıcı) durumda olan ve fenotipte sağlam görünen bireylerin, aynı çekinik hastalık genini taşıma riskini artırır. Baskın hastalıklarda ise taşıyıcılık durumu yoktur; birey ya hastadır (geni taşır) ya da değildir (geni taşımaz).
- ➡️ Dördüncü adım: Dolayısıyla, akraba olmak, zaten fenotipte belli olan baskın bir hastalık geninin iki bireyde de bulunma olasılığını, akraba olmayan bireylere göre çok fazla artırmaz.
✅ Sonuç: Akraba evlilikleri, fenotipte kendini göstermeyen çekinik genlerin bir araya gelme olasılığını artırdığı için çekinik hastalıklarla güçlü bir ilişkisi vardır. Baskın hastalıklarda ise gen zaten kendini gösterdiğinden, akrabalık durumunun hastalığın sıklığına belirgin bir katkısı yoktur.
