Soru:
"Neden böyle düşman görünürsünüz / Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?" beytinde hangi edebi sanatlar vardır? Tezat sanatını bu beyit üzerinde adım adım açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu beyitte öncelikle "aynalar" kişileştirilmiştir (teşhis). Ancak asıl vurgulanan sanat, bir zıtlık üzerine kuruludur.
- ➡️ İlk adım, beyitte geçen zıt anlamlı sözcükleri bulmak: Dost ve düşman. Bu iki kavram birbirine en keskin zıtlıklardan biridir.
- ➡️ İkinci adım, bu zıt kavramların nasıl kullanıldığını anlamak: Şair, yıllarca "dost" olarak güvendiği, kendisini olduğu gibi gösteren aynaların, artık (belki de yaşlanma veya içsel bir buhran nedeniyle) "düşman" gibi göründüğünü söylüyor. Aynı nesne (ayna) için hem "dost" hem de "düşman" sıfatları kullanılmaktadır.
- ➡️ Bu kullanım, tezat sanatının en belirgin halidir. Aynanın değişmediği, ancak şairin ona bakış açısının ve ondan aldığı hazın değiştiği vurgulanır. Bu da içsel bir çatışmayı ve hüznü dışa vurur.
✅ Sonuç: Beyitte, "dost" ve "düşman" zıt kavramlarının aynı varlık (ayna) için kullanılmasıyla tezat sanatı yapılmıştır. Bu sanat, şairin ruh halindeki değişimi ve çelişkiyi çarpıcı bir şekilde ifade etmesini sağlar.
