Soru:
"Sancak sisteminin bozulması, Celali İsyanları'nın ortaya çıkmasında önemli bir etkendir." Bu görüşü, sancak sisteminin işleyişindeki iki temel aksaklığı referans alarak açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, bir tarihsel olgu (Celali İsyanları) ile bir yönetim modelinin (Sancak Sistemi) bozulması arasındaki nedensellik ilişkisini kurmamızı istiyor. İki aksaklığı ele alalım.
- ➡️ İlk Adım - Aksaklık 1: Sancakbeyi ve diğer yöneticilerin rüşvet ve iltimasla atanması. Bu durum, liyakati ortadan kaldırmış, halkı ezen ve adaletsiz yöneten kişilerin başa geçmesine neden olmuştur. Halk, bu yöneticilere karşı güvenini kaybetmiştir.
- ➡️ İkinci Adım - Aksaklık 2: Tımar sisteminin çöküşü ve toprağın düzeninin bozulması. Tımarların hak etmeyenlere verilmesi veya mültezimler eliyle iltizama çevrilmesi, köylünün toprağı terk etmesine ve "eşkıya" olarak dağa çıkmasına yol açmıştır. Bu insanlar, Celali gruplarının ana kaynağını oluşturmuştur.
- ➡️ İlişkiyi Kurma: Bu iki aksaklık birleşince, yönetime olan güven ortadan kalkmış ve geçim kaynağı elinden alınan geniş bir kesim isyana sürüklenmiştir. Sancak yöneticilerinin adaletsiz tutumları ve ekonomik sıkıntılar, Celali İsyanları'nın fitilini ateşlemiştir.
✅ Sonuç olarak, sancak sistemindeki "yönetici atamalarında liyakatin kaybolması" ve "tımar sisteminin bozularak toprak düzeninin altüst olması" gibi iki temel aksaklık, Celali İsyanları'nın önemli bir zemin hazırlayıcısı olmuştur.
