Soru:
Dijital bir arşivde, 18. yüzyıla ait el yazısıyla yazılmış 10.000 sayfalık bir şer'iye sicili (kadı kayıtları) bulunmaktadır. Bu koleksiyondaki belgelerin tam metinlerine dijital ortamda arama yapılamamaktadır, sadece her belge için "dava konusu", "tarih" ve "taraflar" gibi sınırlı meta veriler (açıklayıcı bilgiler) girilmiştir. Bir tarihçi, "Bu dönemdeki ticari anlaşmazlıkların mahiyetini ve tarafların sosyal statülerini" analiz etmek istemektedir. Bu büyük veri setinden anlamlı bilgiler çıkarmak için hangi dijital yöntemler kullanılabilir? Yöntemleri açıklayınız.
Çözüm:
💡 Bu soru, meta veriler üzerinden dijital analiz ve veri madenciliği tekniklerini sorgulamaktadır. Tam metin taraması mümkün olmadığı için mevcut yapılandırılmış veriler kullanılmalıdır.
- ➡️ 1. Adım: Veri Sorgulama ve Filtreleme: "Dava konusu" meta veri alanında "ticaret", "borç", "ortaklık", "alacak" gibi anahtar kelimelerle sorgulama yapılarak, ilgili tüm davalar filtrelenir ve bir alt küme oluşturulur.
2. Adım: Niceliksel Analiz (Kantitatif Analiz): Filtrelenmiş veri seti üzerinde istatistiksel analizler yapılır. Örneğin:
- • Hangi ticari anlaşmazlık türü (borç, ortaklık vs.) en yaygındır? (Yüzde dağılımı)
- • Tarafların meslek gruplarına (esnaf, tüccar, çiftçi) göre dağılımı nasıldır?
- ➡️ 3. Adım: Ağ Analizi (Network Analysis): "Taraflar" meta verisi kullanılarak bir ilişki ağı haritası çıkarılabilir. Hangi tüccarlar/şahıslar daha sık dava konusu oluyor? Belirli meslek grupları arasında yoğunlaşan anlaşmazlıklar var mı? Bu analiz, sosyal ve ticari ilişkileri görünür kılar.
- ➡️ 4. Adım: Zaman Serisi Analizi: "Tarih" meta verisi kullanılarak, ticari davaların yıllara veya on yıllara göre sayısı grafiğe dökülür. Ekonomik bir kriz veya savaş döneminde bu davalarda bir artış gözlemleniyor mu?
✅ Sonuç, tam metin taraması olmadan, mevcut meta verilerin dijital analiz yöntemleriyle derinlemesine ve geniş çaplı tarihsel sorulara cevap vermek için kullanılabileceğini göstermektedir.
