Soru:
Aşağıdaki cümlede bulunan söz öbeklerini belirleyiniz ve türlerini yazınız.
"Eski okulun bahçesindeki kocaman çınar ağacının gölgesinde oturuyorduk."
Çözüm:
💡 Söz öbekleri, bir varlığı, kavramı veya durumu anlatmak için en az iki kelimenin bir araya gelmesiyle oluşan anlam bütünlüğüdür. Adım adım ilerleyelim:
- ➡️ 1. Adım: Cümleyi kelime kelime inceleyip, birlikte anlam ifade eden grupları bulalım.
- ➡️ 2. Adım: "Eski okulun" -> Bir ismin niteleme sıfatı almış hali. Bu bir sıfat tamlamasıdır.
- ➡️ 3. Adım: "Eski okulun bahçesindeki" -> Bir ismin (bahçe), başka bir isim tamlamasına ("okulun bahçesi") ve bulunma hal eki (-de) ile bağlanıp sıfat görevi üstlenmesi. Bu bir sıfat-fiil grubu (-deki eki ile).
- ➡️ 4. Adım: "Kocaman çınar ağacının" -> Bir ismin (çınar ağacı) niteleme sıfatı (kocaman) almış hali ve aitlik eki (-ın). Bu bir belirtili isim tamlamasıdır.
- ➡️ 5. Adım: "Kocaman çınar ağacının gölgesinde" -> Bir ismin (gölge), bir isim tamlamasına ("ağacın gölgesi") ve bulunma hal eki (-de) ile bağlanması. Bu da bir isim tamlaması + hal eki grubudur.
- ➡️ 6. Adım: "Oturuyorduk" fiilinden önce gelen "nereye?" sorusunun cevabı "gölgesinde"dir. "Kocaman çınar ağacının gölgesinde" ifadesi bir bütün olarak edat grubu (ilgeç grubu) değil, zarf tamlaması (yer-yön zarfı) görevindedir.
✅ Sonuç: Cümlede Sıfat Tamlaması ("Eski okulun"), Sıfat-Fiil Grubu ("Eski okulun bahçesindeki"), Belirtili İsim Tamlaması ("kocaman çınar ağacının") ve Zarf Grubu ("kocaman çınar ağacının gölgesinde") olmak üzere dört söz öbeği vardır.
