Soru:
"Sakla samanı, gelir zamanı" atasözünün kalıplaşmışlık özelliğini test etmek için aşağıdaki değişikliklerden hangisi yapılırsa atasözünün bozulduğu söylenemez?
- A) "Samanı sakla, zamanı gelir" şeklinde söylemek
- B) "Sakla samanı, vakti gelir" şeklinde söylemek
- C) "Samanı bir kenara koy, ileride lazım olur" şeklinde açıklamak
- D) "Sakla samanı, çıkar dermanı" şeklinde uydurmak
Çözüm:
💡 Bu soru, kalıplaşmanın ne olduğunu ve ne olmadığını ayırt etmemizi istiyor. Atasözünün "bozulmaması", onun özünün ve kalıbının korunması anlamına gelir.
- ➡️ Birinci adım: Kalıplaşma, sözün sözcükleri, dizilişi ve kafiye/redif gibi ahenk unsurlarının değişmezliğidir. "Sakla samanı, gelir zamanı" sözündeki "samanı-zamanı" uyağı kalıbın bir parçasıdır.
- ➡️ İkinci adım: Seçenekleri inceleyelim:
- A) Sözcük sırası değiştirilmiş, bu kalıbı bozar.
- B) "Zamanı" yerine "vakti" denmiş, bu da uyağı ve kalıbı bozar.
- D) İkinci dize tamamen değiştirilerek anlamsız bir uydurma yapılmış, bu kalıbı tamamen yok eder.
- ➡️ Üçüncü adım: C seçeneği ise atasözünün anlamını başka sözcüklerle açıklamaktadır. Bu bir değiştirme değil, bir yorum veya açıklamadır. Atasözünün kendisi kullanılmadığı için onun kalıbı da bozulmamış olur.
✅ Sonuç budur. Doğru cevap, atasözünün kalıbını değiştirmeden anlamını aktaran C seçeneğidir.
