Soru:
Kapitülasyonların kaldırılması süreci nasıl gerçekleşmiştir? Aşağıdaki olayları kronolojik sıraya koyunuz.
- I. Lozan Antlaşması ile kesin olarak kaldırılması
- II. İttihat ve Terakki hükümetinin kapitülasyonları tek taraflı kaldırması
- III. Atatürk'ün "Kapitülasyonlar var oldukça, bu millet medeni insanlık âleminin dışında kalacaktır." sözü
- IV. I. Dünya Savaşı'nda savaştığımız devletlerin kapitülasyonları kaldırmayı kabul etmesi
Çözüm:
💡 Bu soru, kapitülasyonların kaldırılış aşamalarını ve tarihsel sıralamayı bilmeyi gerektirir.
- ➡️ İlk Adım: II. madde ilk sırada gelir. İttihat ve Terakki hükümeti, 1 Ekim 1914'te, I. Dünya Savaşı'nın başlamasını fırsat bilerek kapitülasyonları tek taraflı olarak kaldırdı.
- ➡️ İkinci Adım: IV. madde ikinci sıradadır. Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı'nda İtilaf Devletleri'ne karşı savaştı. Savaş sonunda imzalanan Sevr Antlaşması (1920) kapitülasyonları genişletse de, Kurtuluş Savaşı sırasında Sovyet Rusya ile yapılan antlaşmalarda ve özellikle 1923'teki Lozan görüşmelerinde Türk tarafının kararlı tutumu sonucu, İtilaf Devletleri kapitülasyonların kalkmasını kabul etmek zorunda kaldı.
- ➡️ Üçüncü Adım: III. madde bu süreçte söylenmiş tarihi bir sözdür ve Lozan görüşmelerinde Türk heyetinin tavrını yansıtır. Lozan'dan önceye denk gelir ama kronolojik sırada IV'ten sonra düşünülebilir. Ancak somut bir olay değil, bir fikir beyanıdır.
- ➡️ Dördüncü Adım: I. madde son sıradadır. Tüm bu mücadelenin ardından, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması ile kapitülasyonlar kesin ve resmi olarak tamamen kaldırılmıştır.
✅ Kronolojik sıra: II - IV - III - I şeklindedir. (III. madde bir söz olduğu için IV'ten sonraki dönemi temsil eder).
