Soru:
İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin iktidarı döneminde uyguladığı millî iktisat politikasının temel amacı nedir ve bu politika kapsamında hangi önemli kuruluşlar oluşturulmuştur?
Çözüm:
💡 Bu soru, İttihat ve Terakki'nin ekonomi politikalarının arkasındaki felsefeyi ve somut adımlarını anlamayı gerektirir. Adım adım açıklayalım:
- ➡️ Birinci Adım (Amacın Tanımı): Millî İktisat politikasının temel amacı, Osmanlı ekonomisini yabancı sermayenin (özellikle Kapitülasyonlar nedeniyle) kontrolünden kurtarmak ve bir Türk/Müslüman burjuva sınıfı yaratmaktı. Ekonomik bağımsızlığı siyasi bağımsızlığın bir parçası olarak görüyorlardı.
- ➡️ İkinci Adım (Politikanın Araçları): Bu amaçla, yerli malı kullanımı teşvik edilmiş, Müslüman/Türk tüccar ve sanayiciler desteklenmiştir. Gayrimüslimlerin ekonomideki ağırlığını azaltmak ve bu alanları Müslüman Türklerle doldurmak hedeflenmiştir.
- ➡️ Üçüncü Adım (Kurulan Kuruluşlar): Bu politikanın somut çıktıları olarak bir dizi milli banka ve şirket kurulmuştur. En önemlileri:
- 🏦 İtibar-ı Millî Bankası: Yerli sermayeyi desteklemek amacıyla kurulmuştur.
- 🏭 Milli Sanayi Şirketleri: Çeşitli sektörlerde (dokuma, deri, konserve vb.) yerli üretimi artırmak için şirketler kurulmuş veya desteklenmiştir.
- 📈 Yerli Tüccarlara Destek: Kooperatifler ve tüccar birlikleri aracılığıyla Türk tüccarlar güçlendirilmeye çalışılmıştır.
- ➡️ Dördüncü Adım (Tarihsel Bağlam): Bu politikalar, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'nın yarattığı "ulus inşası" sürecinin ve kaybedilen topraklardan gelen Müslüman nüfusun bir sonucuydu.
✅ Sonuç olarak, Millî İktisat politikasının temel amacı, ekonomik bağımsızlığı sağlamak ve bir Türk milli burjuvazisi yaratmaktı. Bu doğrultuda İtibar-ı Millî Bankası gibi milli finans kuruluşları ve çeşitli sanayi şirketleri teşvik edilmiştir.
