Soru:
II. Meşrutiyet'in (1908) ilanı, Osmanlı sosyal ve siyasi hayatında önemli değişimlere yol açmıştır. Bu dönemde ortaya çıkan ve toplumsal yapıyı etkileyen en belirgin özelliklerden biri aşağıdakilerden hangisidir?
- A) Mutlak monarşiye geri dönülmesi ve meclisin kapatılması
- B) Kadınların siyasi haklarını (seçme ve seçilme) tam olarak kazanması
- C) Basın, dernek ve siyasi parti faaliyetlerinde gözle görülür bir canlanma yaşanması
- D) Millet Sisteminin kaldırılarak tüm tebaanın hukuki eşitliğinin sağlanması
Çözüm:
💡 Bu soru, 20. yüzyıl başında Osmanlı'da yaşanan en önemli siyasi rejim değişikliğinin sosyal hayata yansımalarını sorguluyor. Seçenekleri analiz edelim:
- ➡️ A Seçeneği: Yanlıştır. II. Meşrutiyet, meclisin ve anayasanın yeniden yürürlüğe girdiği, meşruti monarşiye geçiş dönemidir. 31 Mart Olayı gibi bir gerici ayaklanma olsa da mutlak monarşiye tam anlamıyla dönülmemiştir.
- ➡️ B Seçeneği: Yanlıştır. Bu dönemde kadın hareketi canlansa ve bazı sosyal haklar için mücadele başlasa da, kadınlara siyasi haklar (seçme ve seçilme) tanınmamıştır. Bu haklar Türkiye Cumhuriyeti döneminde verilmiştir.
- ➡️ C Seçeneği: Doğrudur ve sorunun cevabıdır. II. Meşrutiyet, bir "hürriyet" ortamı getirmiştir. Sansür kalkmış, yüzlerce gazete ve dergi yayın hayatına başlamış, çok sayıda siyasi parti (İttihat ve Terakki, Hürriyet ve İtilaf Fırkası vb.) ve sivil toplum örgütü kurulmuştur. Bu, toplumsal katılım ve tartışma ortamını son derece canlandırmıştır.
- ➡️ D Seçeneği: Kısmen doğru ama eksiktir. İttihat ve Terakki, "ittihad-ı anasır" (unsurların birliği) politikası ile tüm tebaanın eşitliğini savunmuş ve bu yönde adımlar atmıştır. Ancak Millet Sistemi resmen kaldırılmamış, fiilen etkisi azalmaya başlamıştır. Tam ve kesin bir hukuki eşitlik sağlandığını söylemek zordur, çünkü özellikle Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı döneminde milliyetçi politikalar ağır basmıştır.
✅ Sonuç olarak, II. Meşrutiyet döneminin en belirgin ve doğrudan gözlemlenebilir sosyal etkisi, getirdiği özgürlük ortamıyla basın, dernek ve siyasi hayattaki büyük canlanmadır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.
