Soru:
Osmanlı Devleti'nin kozmopolit yapısı, devletin uzun süre ayakta kalmasını sağlayan bir unsur olmuş ancak zamanla bu yapıyı zayıflatan ve dağılma sürecini hızlandıran gelişmeler yaşanmıştır.
Aşağıdaki gelişmelerden hangisi, Osmanlı'daki çok uluslu yapıyı olumsuz etkileyen ve milliyetçi ayaklanmaları tetikleyen dış kaynaklı bir etken olarak gösterilebilir?
- A) Sened-i İttifak'ın imzalanması
- B) Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik fikirleri
- C) Lonca teşkilatlarının bozulmaya başlaması
- D) III. Selim'in Nizam-ı Cedit ıslahatlarını başlatması
Çözüm:
💡 Soru, Osmanlı'nın çok uluslu yapısını bozan dış kaynaklı bir etkeni sormaktadır. İç ve dış etkenleri ayırt etmemiz gerekiyor.
- ➡️ 1. Adım: Seçenekleri "iç/dış" kriterine göre ayıralım:
- A) Sened-i İttifak: II. Mahmut döneminde, merkezi otoriteye karşı içerideki ayanlarla yapılan bir anlaşmadır. → İç Etken
- B) Fransız İhtilali: 1789'da Fransa'da başlayan ve tüm dünyaya, özellikle de "ulus devlet" ve "self-determinasyon" (kaderini tayin hakkı) fikirlerini yayan bir olaydır. Osmanlı'daki azınlıklar bu fikirlerden etkilenmiştir. → Dış Etken ✅
- C) Loncaların bozulması: Osmanlı içindeki ekonomik ve sosyal bir değişimdir. → İç Etken
- D) Nizam-ı Cedit: III. Selim'in öncülük ettiği bir dizi iç askeri ve idari ıslahattır. → İç Etken
- ➡️ 2. Adım: Fransız İhtilali'nin etkisi doğrudandır. Osmanlı tebaası olan Rum, Sırp, Ermeni gibi milletler, bu fikirlerle birlikte bağımsızlık taleplerini daha güçlü bir şekilde dile getirmeye ve ayaklanmaya başlamışlardır.
✅ Bu nedenle, Osmanlı'nın çok uluslu yapısını dışarıdan zayıflatan en önemli etken, Fransız İhtilali'nin yaydığı milliyetçilik fikirleridir. Doğru cevap B seçeneğidir.
