Soru:
Aşağıdaki dizelerdeki karşıtlıkları bularak tezat sanatını gösteriniz.
"Nedir bu hande ile bu şive ile bu naz?
Nedir bu cilve, bu işve, bu afet, bu heves?"
"Bir eldir okşayan, bir koldur boğan" - Abdülhak Hâmid Tarhan
Çözüm:
💡 Bu dizelerde, aşk nesnesinin yarattığı çelişkili durumlar ve zıt eylemler üzerinden tezat sanatı kurulmuştur.
- ➡️ Birinci Adım: İlk iki dizede, sevilen kişideki çekici özellikler ("hande" (gülüş), "şive", "naz", "cilve") ile bu özelliklerin "afet" (felaket) gibi yıkıcı bir sonuç doğurması arasında bir zıtlık vardır.
- ➡️ İkinci Adım: Son dizede ise çok net bir fiziksel tezat bulunur: "okşayan el" ve "boğan kol".
- ➡️ Üçüncü Adım: "Okşamak" sevgi, şefkat ve inceliği; "boğmak" ise nefret, şiddet ve acımasızlığı temsil eder. Aynı kişi (veya aşk duygusu) hem yaşamı güzelleştiren hem de eziyet veren, can yakan bir güç olarak betimlenmiştir.
✅ Sonuç: Aşkın ve sevilenin insan üzerinde yarattığı çift taraflı, zıt etkiler (okşamak ↔ boğmak) vurgulanarak güçlü bir tezat sanatı oluşturulmuştur.
