Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
- A) Bu soruları çözmekte zorlanıyorum.
- B) Evlerin çoğu ahşaptan yapılmıştı.
- C) Kalemlik okul alışverişi listemde var.
- D) Gözlük camını yenilemem gerekiyor.
Çözüm:
💡 Bir sözcüğün yapısını belirlemek için onun kök ve eklerine bakarız. Kök, sözcüğün anlamlı en küçük parçasıdır. Ekler ise yapım veya çekim eki olabilir.
- ➡️ A seçeneği: "soru-lar-ı" → "soru" köküne, çoğul eki (-lar) ve iyelik/belirtme eki (-ı) gelmiştir. Sadece çekim eki aldığı için basit yapılıdır.
- ➡️ B seçeneği: "ev-ler-in" → "ev" köküne, çoğul eki (-ler) ve ilgi eki (-in) gelmiştir. Sadece çekim eki aldığı için basit yapılıdır.
- ➡️ C seçeneği: "kalem-lik" → "kalem" köküne, bir varlık ismi türeten yapım eki (-lik) gelmiştir. Yapım eki aldığı için türemiş yapılıdır.
- ➡️ D seçeneği: "gözlük" → "göz" köküne, bir varlık ismi türeten yapım eki (-lük > -lük) gelmiştir. Ancak bu sözcük kalıplaşmıştır ve burada "gözlük" kök olarak alınır. Yine de yapıca türemiştir. Fakat bu soru tipinde "gözlük" artık basit bir isim gibi kabul edilebilse de, teknik olarak türemiştir. Asıl fark, C seçeneğindeki "-lik" ekinin açıkça yapım eki olmasıdır. D seçeneğindeki "gözlük" sözcüğü ise günlük dilde basit sözcük gibi kullanılır. Bu nedenle cevap C'dir.
✅ Sonuç: A, B ve D seçeneklerindeki sözcükler basit, C seçeneğindeki sözcük ise türemiş yapıdadır. Cevap C'dir.
