Soru:
Aşağıdaki cümlelerde yer alan birleşik sözcüklerden hangisi, kuruluş yolu bakımından diğerlerinden farklıdır?
- A) Dedem her sabah hanımeli kokusunu içine çekerdi.
- B) Aslanağzı çiçeği bahçeyi renklendirmiş.
- C) Bu konuda ayaküstü bir görüşme yaptık.
- D) Gecekondu mahallesinde oturuyorlar.
Çözüm:
💡 Birleşik sözcükler anlamca kaynaşma, ses düşmesi, tür kayması gibi farklı yollarla oluşur. Hangisinin nasıl oluştuğuna bakmamız gerekiyor.
- ➡️ A seçeneği: "hanımeli" → "hanım" ve "eli" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. İki isim bir araya gelmiş ve anlamca kaynaşmıştır. Herhangi bir ses olayı yoktur.
- ➡️ B seçeneği: "aslanağzı" → "aslan" ve "ağzı" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. İki isim bir araya gelmiş ve anlamca kaynaşmıştır. Herhangi bir ses olayı yoktur.
- ➡️ C seçeneği: "ayaküstü" → "ayak" ve "üstü" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. İki isim bir araya gelmiş ve anlamca kaynaşmıştır. Belirgin bir ses olayı yoktur.
- ➡️ D seçeneği: "gecekondu" → Bu sözcük, bir eylem grubunun kalıplaşmasıyla oluşmuştur. "Gece" + "kondu" (konmak fiilinin geçmiş zaman 3. tekil şahıs çekimi). Yani bir isim ve bir fiilden oluşan bir tamlamanın kalıplaşmasıyla meydana gelmiştir. Bu, diğerlerinden farklı bir kuruluş yoludur.
✅ Sonuç: A, B ve C seçenekleri iki ismin anlamca kaynaşmasıyla oluşurken, D seçeneği bir isim ve bir fiilin kalıplaşmasıyla oluşmuştur. Cevap D'dir.
