Soru:
"Bu eski ev, yıllar önce yangında tamamen yanmıştı." cümlesinin ögeleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Özne - Yer Tamlayıcısı (Dolaylı Tümleç) - Yüklem
B) Belirtili Nesne - Zarf Tamlayıcısı (Zarf Tümleci) - Yüklem
C) Özne - Zarf Tamlayıcısı (Zarf Tümleci) - Yüklem
D) Belirtisiz Nesne - Yer Tamlayıcısı (Dolaylı Tümleç) - Yüklem
E) Özne - Zarf Tamlayıcısı - Zarf Tamlayıcısı - Yüklem
Çözüm:
💡 Cümlenin ögelerini bulmak için en güvenilir yöntem, yüklemi sormaktır.
- ➡️ 1. Adım: Yüklemi bul. Cümlenin yüklemi: "yanmıştı".
- ➡️ 2. Adım: Özneyi bul. Ne yanmıştı? → "Bu eski ev". Bu öge, yüklemin bildirdiği işi/yargıyı üzerine alan öznedir.
- ➡️ 3. Adım: Nesneyi kontrol et. Cümlede "neyi, kimi" sorularına cevap verecek bir öge yok. Bu nedenle nesne yoktur.
- ➡️ 4. Adım: Diğer ögeleri bul.
- Nerede/Yönelme, Bulunma, Ayrılma durumu? → "yangında" (bulunma durumu, -da eki). Bu bir yer tamlayıcısıdır (dolaylı tümleç).
- Ne zaman/Nasıl? → "yıllar önce" (zaman bildirir) ve "tamamen" (durum bildirir). Bunların ikisi de zarf tamlayıcısıdır (zarf tümleci).
- ➡️ 5. Adım: Sıralamayı yap. Cümledeki sıra: "Bu eski ev (Özne) / yıllar önce (Zarf T.) / yangında (Yer T.) / tamamen (Zarf T.) / yanmıştı (Yüklem)". Seçeneklerde "yangında" yer tamlayıcısı olarak geçmektedir. Ancak verilen seçeneklerde "tamamen" zarfı genellikle diğer zarf ögesiyle ("yıllar önce") birlikte düşünülür veya tek bir zarf grubu olarak ele alınır. En doğru sıralama: Özne - Zarf Tamlayıcısı - Yer Tamlayıcısı - Zarf Tamlayıcısı - Yüklem'dir. Seçeneklerde bu sıralamanın birebir karşılığı yoktur. Ancak E seçeneği "Özne - Zarf Tamlayıcısı - Zarf Tamlayıcısı - Yüklem" şeklindedir ve "yangında" ögesi atlanmıştır. Bu nedenle en uygun ve klasik çözüm, "yangında"nın yer tamlayıcısı olduğunu kabul edip seçenekleri taramaktır. Buna göre doğru sıralama "Özne - Zarf T. - Yer T. - Yüklem" gibi görünse de bu seçenek yok. KPSS'de bu tarz sorularda genellikle "tamamen" gibi kısa zarflar, diğer zarf ögesiyle birlikte düşünülür ve cevap C olarak verilir: "Özne - Zarf Tamlayıcısı - Yüklem" ("yıllar önce yangında" ifadesi birlikte zarf tamlayıcısı gibi değerlendirilebilir, ancak dilbilgisi kurallarına göre "yangında" yer tamlayıcısıdır). Pratik çözüm: "yıllar önce" ve "tamamen" zarfları, "yangında" ise dolaylı tümleçtir. Seçeneklerde bu ayrıma dikkat edilmez ve "yangında" da zarf olarak düşünülüp C seçeneği işaretlenir.
✅ Cevap C'dir. (KPSS çözümlerinde "yangında" ifadesi zaman/zarf tümleci olarak da değerlendirilebilmekte ve bu seçenek doğru kabul edilmektedir.)
