Soru:
"Küçük çocuk, elindeki simidi iştahla yiyordu." cümlesinde altı çizili kelimede hangi ses olayları meydana gelmiştir? Olayları oluş sırasına göre yazınız.
Çözüm:
💡 Kelimeyi köküne ve eklerine ayırarak, ses olaylarını adım adım inceleyelim.
- ➡️ 1. Adım: Kelimenin Kökü ve İlk Ek
Kelime: "simid-i"
Kök: "simit" (Sert, yani tonsuz (süreksiz sert) "t" ünsüzü ile bitiyor.)
Aldığı ek: "-i" (belirtme hal eki, yumuşak bir ünsüz ile başlıyor.)
Ses Olayı 1: Sert ünsüzle biten bir kelimeye, yumuşak ünsüzle başlayan bir ek geldi. Bu durumda sert ünsüz yumuşar. simit + i → simid-i
✅ Bu bir ünsüz yumuşaması (değişimi) olayıdır.
- ➡️ 2. Adım: Yumuşamadan Sonraki Durum
Yumuşama sonucu kelime artık "simid" oldu. Türkçede kelimeler genellikle ünlü veya sert ünsüzle (ç, f, h, k, p, s, ş, t) biter. "simid" kelimesi "d" (yumuşak ünsüz) ile biter. Bu yabancı kökenli bir kelime olduğu için istisnai olarak kalabilir, ancak burada bir ek daha var mı? Hayır, "-i" eki doğrudan gelmiş. Bu aşamada başka bir ses olayı yok.
- ➡️ 3. Adım: Kelimenin Telaffuzu ve Yazımı
Kelime "simidi" olarak yazılır ve okunur. Buradaki tek ses olayı, kökün sonundaki "t" harfinin "d"ye dönüşmesidir.
✅ Sonuç olarak, "simidi" kelimesinde sadece ünsüz yumuşaması olayı meydana gelmiştir. Oluş sırası: 1) Ünsüz Yumuşaması.
