Soru:
"Büyükçe bir dalga, kıyıya vurdu." cümlesinde aşağıdaki ses olaylarından hangisi yoktur?
- A) Ünsüz yumuşaması
- B) Ünlü düşmesi
- C) Kaynaştırma harfi
- D) Ulama
Çözüm:
💡 Cümledeki her bir kelimeyi ayrı ayrı inceleyerek ses olaylarını tespit edelim.
- ➡️ "Büyükçe": "Büyük" ismine "-çe" eki gelmiş. Burada herhangi bir ses olayı yok.
- ➡️ "dalga": Kök "dalga", herhangi bir ek almadığı için ses olayı yok.
- ➡️ "kıyıya": "kıyı" ismine yönelme "-a" eki gelmiş. İki ünlü yan yana gelmemesi için araya kaynaştırma harfi "y" girmiştir (kıyı-y-a). ✅ Kaynaştırma harfi var. (C şıkkı elendi)
- ➡️ "vurdu": "vur-" fiiline "-du" eki gelmiş. "vur-" fiilinin sonundaki "r" ünsüzü, "-du" ekinin sert ünsüzü ("d" sesi yumuşak olduğu için) nedeniyle yumuşayarak "vur-du -> vurdu" şeklinde kalmış. Bu bir yumuşama değildir, çünkü "r" sert ünsüzdür ve yumuşak ünsüz olan "d" ile birleşmiştir. Ancak "vurdu" kelimesinde ünsüz yumuşaması yoktur. Örneğin "ağaç" kelimesine "-a" eki gelince "ağaca" olur, bu yumuşamadır. Bu cümlede böyle bir durum yok. ❌ Ünsüz yumuşaması yok. (A şıkkı cevap olabilir)
- ➡️ "kıyıya vurdu": Bu iki kelime arasında, birincinin sonundaki ünlü ("a") ile ikincinin başındaki ünlü ("u") arasında sesli bir bağlantı kurulabilir. Bu da ulama'dır. ✅ Ulama var. (D şıkkı elendi)
- ➡️ Cümlede "kıyı" gibi iki ünlü yan yana gelen bir kelime yok, dolayısıyla ünlü düşmesi de yoktur. (B şıkkı da cevap olabilir) Ancak soru "hangisi yoktur" diyor ve A şıkkında "ünlü düşmesi" de yok. Fakat "ünlü düşmesi" genellikle hece düşmesi olarak da bilinir ve bu cümlede öyle bir durum yok. Kesin olan, A şıkkındaki "Ünsüz yumuşaması"nın bu cümlede olmamasıdır.
✅ Sonuç: Cümlede Ünsüz yumuşaması yoktur. Doğru cevap A'dır.
