Soru:
Aşağıdaki dizelerde geçen "akşam" ve "yıldız" sözcüklerinin şiirdeki kullanımlarını göz önünde bulundurarak, bu sözcüklerin hangi edebî sanatlara örnek olduğunu bulunuz.
"Bir akşam uyudu; uyanmayıverdi.
Yıldızlar geceye göz kırpar susar."
Çözüm:
💡 Edebî sanatları anlamak için sözcüklerin gerçek anlamının dışında nasıl kullanıldığına bakarız.
- ➡️ İlk dizedeki "akşam" sözcüğüne odaklanalım. Akşam, bir zaman dilimidir ve uyuyamaz. Burada akşam vakti içinde bulunan bir insan kastedilmektedir. Yani, bir vakit, o vakti yaşayan insanın yerine kullanılmıştır.
- ➡️ Bu, bir şeyin parçasını söyleyip bütününü kastetme veya bir niteliği söyleyip onu taşıyanı kastetme sanatıdır. Buna mecaz-ı mürsel (ad aktarması) denir.
- ➡️ İkinci dizedeki "Yıldızlar geceye göz kırpar" ifadesine bakalım. Yıldızlar insan değildir ve göz kırpamaz. Burada, insana özgü bir davranış (göz kırpma) yıldızlara aktarılmıştır.
- ➡️ Bu, insan dışı varlıklara insan özellikleri verme sanatı olan teşhis (kişileştirme) sanatıdır.
✅ Sonuç: "akşam" sözcüğü mecaz-ı mürsel (ad aktarması), "yıldız" sözcüğü ise teşhis (kişileştirme) sanatına örnektir.
