Soru:
Bir öğrenci, 21 Mart tarihinde (ekinoks) Ay'ı gözlemliyor. Ay, gökyüzünde Şişkin Ay evresinde ve Güneş battığında tam tepede (başucu noktasında) görünüyor.
Buna göre, bu gözlem sırasında Ay yaklaşık hangi yönde (pusula yönü) bulunmaktadır?
- A) Kuzey
- B) Güney
- C) Doğu
- D) Batı
Çözüm:
💡 Bu soruyu çözmek için Güneş'in ve Ay'ın gökyüzündeki konumlarını ve evreler arasındaki açısal ilişkiyi düşünmeliyiz.
- ➡️ 21 Mart'ta Güneş tam batı noktasından batar.
- ➡️ Şişkin Ay evresi, İlk Dördün ile Dolunay arasında olduğu için, Ay Güneş'in doğusunda kalır. Yani Güneş battığında, Ay gökyüzünde zaten yüksektedir ve batıya göre daha doğudadır.
- ➡️ Güneş battığı anda Ay tam tepede (başucu noktasında) ise, bu demektir ki gözlemcinin dikey olarak üzerinde yer alır. Başucu noktasının bir yönü yoktur, doğrudan yukarısıdır.
- ➡️ Ancak, başucu noktasından geçen hayali çizgiye meridyen denir. Güneş battığı anda (yani akşam 18:00 civarı) meridyende olan bir gök cismi, Güneş'in battığı noktaya (batı) dik bir hizada olacaktır.
- ➡️ Batı ufku ile başucu noktası arasındaki tam orta nokta, gözlemciyi batıya ve güneye baktıracak şekilde konumlanmaz. Basit bir mantıkla, Güneş battığında (Batı'da) ve Ay tepede ise, Ay'ın Güneş'ten 90° ileride olduğu İlk Dördün evresindeki gibi düşünebiliriz. İlk Dördün'de Ay, Güneş battığında tam güney meridyenindedir. Şişkin Ay ise İlk Dördün'den daha ileride olduğu için Güneş battığında meridyeni çoktan geçmiş olur, yani batıya daha yakın olur. Fakat soruda Güneş'in battığı an için Ay'ın tam tepede olduğu belirtiliyor. Bu, Ay'ın o anda gözlemcinin güney meridyeninde olduğu anlamına gelir. Çünkü Güneş batıda batarken, gözlemcinin güney hattı (meridyen) tam tepeden geçer.
✅ Bu nedenle, Güneş'in battığı anda başucunda görünen bir gök cismi, gözlemciye göre güney yönünde konumlanmış sayılır. Doğru cevap B) Güney'dir.
