I. Mahmut Dönemi: Sorular ve Cevaplarla Osmanlı Tarihi
👑 I. Mahmut Dönemi: Sorular ve Cevaplarla Osmanlı Tarihi
Osmanlı İmparatorluğu'nun 1730-1754 yılları arasında tahtta kalan 24. padişahı I. Mahmut, Lale Devri'ni sona erdiren Patrona Halil İsyanı'nın ardından zor bir dönemde tahta çıkmıştır. "Hükümdar" ve "Kambur" lakaplarıyla anılan I. Mahmut dönemi, askeri ıslahatlar, önemli antlaşmalar ve kültürel gelişmelerle dikkat çeker. Bu makalede, bu kritik dönemi en çok merak edilen sorular üzerinden inceleyeceğiz.
❓ I. Mahmut Kimdir? Tahta Çıkışı Nasıl Oldu?
I. Mahmut, II. Mustafa'nın oğlu ve III. Ahmet'in yeğenidir. Amcası III. Ahmet, Patrona Halil İsyanı sonucu tahttan indirilince, 1730 yılında tahta çıkarıldı. İsyanın liderlerini ustalıkla bertaraf ederek otoritesini sağlamlaştırdı. Oldukça bilgili, kültürlü ve ıslahat yanlısı bir padişahtı.
⚔️ I. Mahmut Döneminin Önemli Savaşları ve Antlaşmaları Nelerdir?
Dönemi, özellikle doğuda İran (Afşar) ve batıda Avusturya & Rusya ile yapılan savaşlarla geçmiştir.
🔹 İran (Afşar) ile Mücadele:
- 🛡️ 1730-1736 Savaşları: Nadir Şah'ın saldırılarına karşı verilen mücadeleler.
- 📜 1732 Ahmed Paşa Antlaşması: Geçici bir çözüm sağladı, kalıcı olmadı.
- 📜 1736 İstanbul Antlaşması: Nadir Şah'ın isteğiyle imzalandı. Osmanlılar, Nadir Şah'ın şah unvanını tanıdı. Sınırlar Kasr-ı Şirin (1639) hattına döndü.
🔹 Avusturya & Rusya ile Mücadele (1736-1739 Savaşları):
- 🎖️ Bu savaşlar, I. Mahmut döneminin en parlak zaferleriyle sonuçlandı.
- 🏆 Avusturya'ya Karşı: 1737'de Banyaluka Zaferi ve 1739'da Hisarcık (Grocka) Zaferi kazanıldı.
- 🏆 Rusya'ya Karşı: 1739'da Hotin alındı ve Rus ordusu ağır kayıplar verdi.
- 📜 1739 Belgrad Antlaşması: Osmanlı'nın 18. yüzyıldaki son kazançlı antlaşmasıdır.
- ✅ Avusturya; Pasarofça Antlaşması (1718) ile kaybedilen Belgrad, Sırbistan ve Kuzey Bosna topraklarını geri verdi.
- ✅ Rusya; Azak Kalesi'ni aldı ancak Karadeniz'de ticaret ve savaş gemisi bulunduramayacaktı. Bu, Karadeniz'in bir Osmanlı gölü olma statüsünü korudu.
🔧 I. Mahmut Dönemi Islahatları Nelerdir?
I. Mahmut, askeri alanda köklü düzenlemelere giderek ordunun modernleşmesini hedefledi.
- 💡 Humbaracı Ocağı'nın Modernizasyonu: Topçu ve humbaracı sınıfını ıslah etmek için Kont de Bonneval (Humbaracı Ahmed Paşa)'yı görevlendirdi. Batı tarzında eğitim veren bir okul kuruldu.
- 💡 Kara Mühendishanesi'nin Kurulması (1734): Askeri mühendis yetiştirmek amacıyla Üsküdar'da kuruldu. Bu, modern anlamdaki ilk teknik okul kabul edilir. (Daha sonra 1773'te Mühendishane-i Bahr-i Hümayun ile birleştirilmiştir).
- 💡 Orduda Düzenlemeler: Sürat topçuları ocağı genişletildi ve top dökümhaneleri iyileştirildi.
🏛️ I. Mahmut Dönemi Kültür, Sanat ve Mimari Eserleri
Barok tarzının Osmanlı mimarisine girişi bu dönemde hız kazandı. I. Mahmut birçok hayır eseri yaptırdı.
- 🕌 Cağaloğlu'ndaki I. Mahmut Külliyesi: Medrese, kütüphane, sebil, çeşme ve türbeden oluşan kompleks.
- 📚 Ayasofya ve Fatih'te Kütüphaneler: Ayasofya ve Fatih Camii yanına büyük kütüphaneler inşa ettirdi.
- 🌉 Diğer Eserler: Yeşilköy'de (Ayastefanos) çeşme, Rumeli'de ve Halep'te camiler yaptırdı.
💎 I. Mahmut Dönemi Neden Önemlidir? Özet
- ✅ Askeri Başarı: 1739 Belgrad Antlaşması ile 18. yüzyılda toprak kazanan son padişahtır.
- ✅ Islahatçı Kimlik: Askeri alanda Batılı tarzda ilk kalıcı ve kurumsal adımlar (Humbaracı Ocağı, Kara Mühendishanesi) bu dönemde atıldı.
- ✅ Denge Politikası: İç isyanları bastırarak ve dış tehditleri bertaraf ederek devleti istikrara kavuşturdu.
- ✅ Kültürel Miras: İstanbul'a barok tarzını getiren ve birçok kütüphane inşa eden kültürlü bir hükümdardı.
I. Mahmut, imparatorluğun gerileme döneminde ortaya çıkan krizleri yönetmede başarılı olmuş, askeri ve idari reformlarla Osmanlı modernleşmesinin temellerini atmış önemli bir şahsiyettir.
