🧬 10. Sınıf Biyoloji 1. Dönem 2. Yazılı 1. Senaryo MEB Soruları
🧪 Hücre Bölünmesi: Mitoz ve Mayoz
Hücreler neden bölünür? Büyümek, onarmak ve üremek için! İki temel hücre bölünmesi çeşidi var: Mitoz ve Mayoz. Hadi bunları inceleyelim.
- 🌱 Mitoz: Vücut hücrelerinde (örneğin, deri hücreleri) gerçekleşir. Amacı, genetik olarak aynı iki yeni hücre oluşturmaktır.
- 🌸 Mayoz: Üreme hücrelerinde (sperm ve yumurta) gerçekleşir. Amacı, genetik çeşitliliği artırmaktır. Oluşan hücrelerde kromozom sayısı yarıya iner.
Mitoz Aşamaları:
- Profaz: Kromozomlar belirginleşir.
- Metafaz: Kromozomlar hücrenin ortasında sıralanır.
- Anafaz: Kardeş kromatitler ayrılır.
- Telofaz: Yeni çekirdekler oluşur.
Mayoz Aşamaları: Mayoz I ve Mayoz II olmak üzere iki aşamada gerçekleşir. Bu aşamalar mitoza benzer adımlar içerir, ancak crossing over (parça değişimi) gibi önemli farklılıklar bulunur.
🔬 Kalıtım: Genetik İlkeler
Kalıtım, ebeveynlerden yavrulara genetik özelliklerin aktarılmasıdır. Bu süreçte genler ve kromozomlar önemli rol oynar.
- 🧬 Gen: Bir özelliği belirleyen DNA parçasıdır.
- 🧬 Kromozom: Genleri taşıyan yapıdır. İnsanlarda 46 kromozom bulunur (23 çift).
- 🧬 Alel: Bir genin farklı versiyonlarıdır (örneğin, göz rengi için mavi ve kahverengi alelleri).
Mendel'in Kalıtım İlkeleri:
- Ayrılma İlkesi: Her birey, her özellik için iki alele sahiptir ve bunlar üreme hücreleri oluşurken ayrılır.
- Bağımsız Dağılım İlkesi: Farklı özelliklerin alelleri birbirinden bağımsız olarak dağılır.
- Baskınlık İlkesi: Bir alel diğerini baskılayabilir (örneğin, kahverengi göz rengi mavi göz rengine baskındır).
🌱 Canlıların Sınıflandırılması
Canlıları anlamak ve düzenlemek için onları sınıflandırırız. Bu sınıflandırma, benzer özelliklere sahip canlıları bir araya getirir.
- 👑 Âlem: En geniş sınıflandırma birimidir (örneğin, hayvanlar âlemi, bitkiler âlemi).
- 🌿 Bölüm/Şube: Âlemden sonra gelir.
- 🌳 Sınıf: Bölümden sonra gelir.
- 🐾 Takım: Sınıftan sonra gelir.
- 🐺 Aile: Takımdan sonra gelir.
- 🦊 Cins: Aileden sonra gelir.
- 🦁 Tür: En dar sınıflandırma birimidir. Aynı türden canlılar çiftleşebilir ve verimli yavrular oluşturabilir.
Binominal Adlandırma: Her türün iki isimle adlandırılmasıdır (cins adı + tür adı). Örneğin, Homo sapiens (insan).
🌍 Ekoloji: Canlılar ve Çevreleri
Ekoloji, canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceler.
- ☀️ Ekosistem: Canlılar ve cansız çevrenin etkileşimiyle oluşan sistemdir.
- 💧 Biyotik Faktörler: Canlı faktörlerdir (örneğin, bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar).
- ⛰️ Abiyotik Faktörler: Cansız faktörlerdir (örneğin, sıcaklık, su, ışık, toprak).
Besin Zinciri ve Besin Ağı: Canlıların birbirleriyle beslenme ilişkilerini gösterir. Üreticiler (bitkiler) enerjiyi güneşten alır ve diğer canlılar için besin kaynağı oluşturur.
Umarım bu özet, 10. sınıf biyoloji yazılı sınavına hazırlanmana yardımcı olur! Başarılar!
