🌍 10. Sınıf Coğrafya 2. Dönem 2. Yazılıya Hazırlık Rehberi
Merhaba gençler! Coğrafya yazılısı yaklaşıyor ve biliyorum, biraz gözünüzü korkutuyor olabilir. Ama endişelenmeyin, bu rehberle sınavda çıkabilecek konulara birlikte göz atacağız. Sakin olun, derin bir nefes alın ve başlayalım!
🌋 İç Kuvvetler
- 🌋 Depremler: Yer kabuğundaki ani kırılmalar sonucu oluşan sismik olaylardır.
- 💥 Oluş Nedenleri: Tektonik hareketler, volkanik faaliyetler, yer altı boşluklarının çökmesi.
- 📏 Şiddeti Ölçme: Richter ölçeği ve Mercalli ölçeği.
- ⚠️ Türkiye'deki Deprem Bölgeleri: Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), Doğu Anadolu Fay Hattı (DAF), Batı Anadolu Fay Hattı (BAF).
- ⛰️ Orojenez (Dağ Oluşumu): Yer kabuğunun kıvrılması veya kırılması sonucu dağların oluşmasıdır.
- 🌊 Kıvrım Dağları: Tortul tabakaların yan basınçlarla kıvrılması sonucu oluşur. (Örn: Toroslar, Alpler)
- 🧱 Kırık Dağları: Sert kütlelerin kırılması ve yükselmesiyle oluşur. (Örn: Ege Bölgesi'ndeki Horst ve Grabenler)
- 🌋 Volkanizma: Yer altındaki magma'nın yeryüzüne çıkması olayıdır.
- 🔥 Yüzey Volkanizması: Lav akıntıları, volkan konileri, kalderalar.
- ♨️ Derinlik Volkanizması: Batolitler, lakolitler, dayklar.
- 🌍 Türkiye'deki Volkanik Dağlar: Erciyes, Ağrı, Nemrut.
- 🌍 Epirojenez (Kıta Oluşumu): Karaların geniş alanlar halinde yükselmesi veya alçalmasıdır.
- 🌊 Nedenleri: İklim değişiklikleri, buzulların erimesi, tortulanma, ağırlık azalması.
- 🇹🇷 Türkiye'de Örnekler: Çukurova ve Ergene Havzası'nın çökmesi, İskandinavya'nın yükselmesi.
🏞️ Dış Kuvvetler
- 💧 Akarsular: Yeryüzünde akan sular.
- 🏞️ Oluşturduğu Şekiller: Vadiler (V şekilli, U şekilli), delta ovaları, birikinti konileri, menderesler, seki (taraça).
- 🌬️ Rüzgarlar: Havanın yatay yönde hareketi.
- 🏜️ Oluşturduğu Şekiller: Kumullar, mantarkayalar, lösler.
- 🧊 Buzullar: Yüksek enlemlerde ve dağlık bölgelerde görülen büyük buz kütleleri.
- 🏔️ Oluşturduğu Şekiller: Buzul vadileri, morenler, hörgüçkayalar.
- 🌊 Dalgalar ve Akıntılar: Deniz ve okyanuslardaki su hareketleri.
- 🏖️ Oluşturduğu Şekiller: Kıyı okları, lagünler, tombolo.
- 🌱 Karasal Ayrışma (Çözülme): Kayaçların fiziksel ve kimyasal olarak parçalanması.
- ☀️ Fiziksel Ayrışma: Sıcaklık farkı, donma-çözülme, bitki kökleri.
- 🌧️ Kimyasal Ayrışma: Suyun ve havadaki gazların etkisiyle kayaçların yapısının değişmesi.
- 🌍 Kütle Hareketleri: Yer çekiminin etkisiyle toprak ve kaya parçalarının yamaçlardan aşağıya doğru hareket etmesi.
- ⛰️ Heyelan: Toprak ve kaya kütlelerinin ani ve hızlı hareketi.
- 💧 Toprak Kayması: Toprağın yavaş ve sürekli hareketi.
- 🍂 Kaya Düşmesi: Kaya parçalarının yamaçlardan koparak düşmesi.
🇹🇷 Türkiye Coğrafyası: Yer Şekilleri
- ⛰️ Dağlar:
- 🏔️ Kuzey Anadolu Dağları: KAF üzerinde uzanır, paralel uzanış gösterir.
- ⛰️ Toros Dağları: Akdeniz Bölgesi'nde bulunur, kıyıya paralel uzanır.
- 🌋 Volkanik Dağlar: İç Anadolu ve Doğu Anadolu'da yaygındır.
- 🏞️ Ovalar:
- 🌊 Delta Ovaları: Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla denize döküldüğü yerlerde oluşur. (Örn: Çukurova, Bafra, Çarşamba)
- ⛰️ Tektonik Ovalar: Fay hatları boyunca çökmeler sonucu oluşur. (Örn: Adapazarı Ovası, Muş Ovası)
- 🌊 Platolar:
- 🌾 Yüksek Düzlükler: Genellikle tarım ve hayvancılık için kullanılır. (Örn: İç Anadolu Platoları, Doğu Anadolu Platoları)
Umarım bu rehber, yazılıya hazırlanmanıza yardımcı olur. Başarılar dilerim!
