12 Hayvanlı Türk Takvimi
12 Hayvanlı Türk Takvimi, İslamiyet öncesi Türk toplulukları tarafından kullanılan ve göçebe yaşam tarzı ile gök bilimine dayanan bir zaman ölçüm sistemidir. Bu takvim, adını içindeki 12 hayvandan alır ve her yıl bir hayvan ismiyle anılır.
Genel Özellikleri
- Kökeni: Bu takvim, Türklerin en eski zaman ölçü birimlerinden biridir ve Çin kaynaklı olmadığı, Türklere özgü olduğu kabul edilir.
- Döngü: Takvim, 12 yıllık bir döngüden oluşur. Her yıl bir hayvan adı taşır ve 12 yılın sonunda döngü başa sarar.
- Başlangıç: Takvimde yılbaşı olarak Nevruz (21 Mart) kabul edilir. Bu tarih, gece ile gündüzün eşit olduğu ve baharın başlangıcıdır.
- Güneş Esaslı: Bir yıl, Dünya'nın Güneş etrafındaki bir tam turu olarak kabul edilir. Bu nedenle bir güneş yılı esaslıdır.
- Aylar: Bir yıl, 12 aya bölünmüştür. Her ay, doğadaki değişimlere göre "birinci ay", "ikinci ay" gibi sayılarla veya "oğlak ayı", "uluğ ay" gibi isimlerle adlandırılmıştır.
- Günlük Zaman Dilimleri: Gün, 12 farklı bölüme ayrılmıştır. Her bölüm iki saatlik bir süreyi temsil eder ve bir hayvan ismiyle anılır (Örn: Tavuk vakti, İt vakti).
12 Yıllık Döngü ve Hayvanlar
Takvimdeki yıllar ve genel olarak kabul gören sıralama şu şekildedir:
- Sıçgan (Fare)
- Ud (Sığır/Öküz)
- Bars (Pars/Kaplan)
- Tavışgan (Tavşan)
- Luu (Ejderha)
- Yılan (Yılan)
- Yunt (At)
- Koy (Koyun)
- Biçin (Maymun)
- Tagaku (Tavuk)
- İt (Köpek)
- Tonguz (Domuz)
Matematiksel Hesaplama
Miladi takvimden 12 Hayvanlı Türk Takvimine geçiş yapmak için basit bir formül kullanılabilir. Miladi yılı 12'ye böldüğümüzde kalan sayı, yılın hangi hayvana denk geldiğini gösterir.
Formül: \( \text{Miladi Yıl} \mod 12 = \text{Kalan} \)
Kalan değerlerin karşılık geldiği hayvanlar:
- Kalan 0 → Maymun
- Kalan 1 → Horoz
- Kalan 2 → Köpek
- Kalan 3 → Domuz
- Kalan 4 → Fare
- Kalan 5 → Sığır
- Kalan 6 → Kaplan
- Kalan 7 → Tavşan
- Kalan 8 → Ejderha
- Kalan 9 → Yılan
- Kalan 10 → At
- Kalan 11 → Koyun
Örnek: 2025 yılı için: \( 2025 \div 12 = 168 \) ve kalan 9'dur. Kalan 9, Yılan yılına denk gelir. Bu nedenle 2025 yılı, 12 Hayvanlı Türk Takvimine göre Yılan Yılı'dır.
Önemi ve Kültürel Miras
Bu takvim, Türk kültüründe yalnızca bir zaman ölçütü değil, aynı zamanda bir kültür hazinesidir. İnsanların doğum yılına göre kişilik özellikleri atfetmesi (burç benzeri), destanlarda ve edebi eserlerde yer alması, takvimin Türk yaşam biçimi ve inanç dünyası ile ne kadar iç içe geçtiğinin bir göstergesidir.
