🧬 12. Sınıf Biyoloji 1. Dönem 2. Yazılıya Hazırlık: 9. Senaryo
Merhaba gençler! 12. sınıf biyoloji 1. dönem 2. yazılı sınavı yaklaşıyor ve biz de 9. senaryo üzerinden konuları tekrar edeceğiz. Unutmayın, biyoloji hayatın bilimidir ve her şey birbiriyle bağlantılıdır. Başarılar!
🦠 Hücre Bölünmesi
Hücreler neden bölünür? Büyüme, onarım ve üreme için! İki temel hücre bölünmesi çeşidi vardır: Mitoz ve Mayoz.
🌱 Mitoz
Mitoz, vücut hücrelerinde (somatik hücreler) gerçekleşir ve kromozom sayısı değişmez. Amaç, genetik olarak aynı iki yeni hücre oluşturmaktır.
- 🧬 Profaz: Kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Çekirdek zarı erimeye başlar.
- 🔬 Metafaz: Kromozomlar hücrenin ortasında (ekvator düzleminde) dizilir. İğ iplikleri kromozomlara bağlanır.
- ✂️ Anafaz: Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilir.
- 📦 Telofaz: Kromozomlar çözülerek kromatin ipliklerine dönüşür. Çekirdek zarı yeniden oluşur. Sitokinez (sitoplazma bölünmesi) başlar.
🌸 Mayoz
Mayoz, üreme hücrelerinde (gametler) gerçekleşir ve kromozom sayısı yarıya iner. Amaç, genetik çeşitliliği sağlamaktır.
- 🔄 Mayoz I: Homolog kromozomlar ayrılır.
- 🤝 Profaz I: Krossing over (parça değişimi) gerçekleşir. Bu olay, genetik çeşitliliği artırır.
- 👯 Metafaz I: Homolog kromozom çiftleri hücrenin ortasında dizilir.
- ✂️ Anafaz I: Homolog kromozomlar zıt kutuplara çekilir.
- 📦 Telofaz I: Çekirdek zarı oluşur ve sitokinez gerçekleşir.
- 👯 Mayoz II: Mitoza benzer şekilde gerçekleşir, ancak kromozom sayısı yarıya inmiştir. Kardeş kromatitler ayrılır.
🧬 Kalıtım
Kalıtım, genlerin nesilden nesile aktarılmasıdır. Gregor Mendel'in çalışmaları bu alanda çığır açmıştır.
📜 Temel Kavramlar
- 🧬 Gen: DNA üzerindeki belirli bir özelliği belirleyen bölge.
- 📍 Alel: Bir genin farklı varyasyonları (örneğin, göz rengi için mavi veya kahverengi aleli).
- 💪 Dominant Alel: Etkisini her zaman gösteren alel.
- recessive Resesif Alel: Etkisini sadece homozigot durumda gösteren alel.
- 🏘️ Genotip: Bir bireyin genetik yapısı (örneğin, AA, Aa, aa).
- 👁️ Fenotip: Bir bireyin dış görünüşü (örneğin, mavi gözlü, kahverengi gözlü).
➕ Mendel İlkeleri
- 🌱 Ayrılma İlkesi: Her birey, her özellik için iki alel taşır ve gamet oluşumu sırasında bu aleller birbirinden ayrılır.
- 🌱 Bağımsız Dağılım İlkesi: Farklı genler, gametlere birbirinden bağımsız olarak dağılır (eğer genler aynı kromozom üzerinde değilse).
🌍 Ekoloji
Ekoloji, canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır.
🌿 Ekosistem
Ekosistem, belirli bir alandaki canlılar (biyotik faktörler) ve cansız çevre (abiyotik faktörler) arasındaki etkileşimlerin oluşturduğu bütündür.
⛓️ Besin Zinciri ve Besin Ağı
Besin zinciri, enerjinin bir canlıdan diğerine aktarılmasını gösteren doğrusal bir sıralamadır. Besin ağı ise, ekosistemdeki tüm besin zincirlerinin birbiriyle bağlantılı halidir.
- ☀️ Üreticiler: Kendi besinini üreten canlılar (örneğin, bitkiler).
- 🐛 Tüketiciler: Başka canlılarla beslenen canlılar (örneğin, otçullar, etçiller, hepçiller).
- 🍄 Ayrıştırıcılar: Ölü organizmaları parçalayan canlılar (örneğin, bakteriler, mantarlar).
🔄 Madde Döngüleri
Madde döngüleri, elementlerin (örneğin, karbon, azot, su) ekosistem içinde dolaşımını ifade eder.
- 💧 Su Döngüsü: Suyun buharlaşma, yoğuşma, yağış ve yüzey akışı yoluyla dolaşımı.
- 💨 Karbon Döngüsü: Karbonun fotosentez, solunum, yanma ve ayrışma yoluyla dolaşımı.
- 🌱 Azot Döngüsü: Azotun atmosferden toprağa, oradan da canlılara geçmesi ve tekrar atmosfere dönmesi.
