Bir cümle, bir duygumuzu, düşüncemizi veya bir olayı anlatan sözcük grubudur. Anlamlı ve kurallı bir cümle kurmak için bazı kurallara dikkat etmeliyiz.
Kurallı bir cümle olması için:
Aşağıdaki kelimelerle kurallı ve anlamlı cümleler oluşturalım:
Sen de denemek ister misin? "Kuş - şarkı - söylemek" kelimeleriyle bir cümle kur!
1. Anlamlı bir cümlede kelimelerin bir _________ olmalıdır.
2. Kurallı bir cümlede _________ cümlenin sonunda bulunur.
3. "Bugün parka gideceğiz." cümlesi _________ ve _________ bir cümledir.
Aşağıdaki kelime gruplarını anlamlı ve kurallı cümleler oluşturacak şekilde eşleştirin.
1. ( ) "Kitap okuyor Ayşe." cümlesi kurallı bir cümledir.
2. ( ) "Dün sinemaya gittik." cümlesi anlamlıdır.
3. ( ) "Mavi gökyüzü uçurtma." cümlesi anlamlı bir cümledir.
1. "topu at babası" kelimelerini kullanarak kurallı ve anlamlı bir cümle yazınız.
2. "okula gidiyor otobüsle çocuklar" kelimelerini kullanarak kurallı ve anlamlı bir cümle yazınız.
1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi kurallı ve anlamlı bir cümledir?
A) Bahçede oynuyor çocuklar.
B) Çocuklar bahçede oynuyor.
C) Oynuyor bahçede çocuklar.
2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi anlamlı değildir?
A) Kuşlar ağaçta ötüyor.
B) Masa kitap okuyor.
C) Güneş parlıyor.
Cevaplar:
A.1: anlam, A.2: yüklem, A.3: kurallı, anlamlı
B.1-C, B.2-A, B.3-B
C.1: Yanlış, C.2: Doğru, C.3: Yanlış
D.1: Babası topu at. (veya benzeri kurallı cümle), D.2: Çocuklar otobüsle okula gidiyor. (veya benzeri kurallı cümle)
E.1: B, E.2: B
Soru 1: Aşağıdaki kelimelerden hangisiyle anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturulabilir?
a) top oynuyor parkta Ayşe
b) Ayşe parkta top oynuyor
c) oynuyor Ayşe top parkta
Cevap: b) Ayşe parkta top oynuyor.
Çözüm: "Ayşe parkta top oynuyor" seçeneği, önce özne (Ayşe), sonra yer (parkta), nesne (top) ve yüklem (oynuyor) şeklinde sıralanarak hem anlamlı hem de kurallı bir cümle oluşturur.
Soru 2: "kitabını – dikkatle – okuyor – Ali" kelimeleriyle oluşturulacak en anlamlı cümle hangisidir?
a) Ali dikkatle kitabını okuyor.
b) kitabını Ali okuyor dikkatle.
c) okuyor Ali kitabını dikkatle.
Cevap: a) Ali dikkatle kitabını okuyor.
Çözüm: Doğru cevap, önce öznenin (Ali), sonra nasıl yaptığını belirten kelimenin (dikkatle), ardından nesnenin (kitabını) ve en son yüklemin (okuyor) geldiği seçenektir.
Soru 3: "kedi – süt – içiyor – beyaz" kelimelerinden kurallı bir cümle oluşturmak istersek, cümlenin doğru sıralanışı nasıl olmalıdır?
a) Beyaz kedi süt içiyor.
b) Süt içiyor beyaz kedi.
c) Kedi beyaz süt içiyor.
Cevap: a) Beyaz kedi süt içiyor.
Çözüm: "Beyaz" kelimesi "kedi"yi niteleyerek birlikte özne görevi görür. "Süt" nesne, "içiyor" ise yüklemdir. Kurallı cümlede sıralama özne-nesne-yüklem şeklinde olmalıdır.
Soru 4: Hangi cümle hem kurallı hem de anlamlıdır?
a) Yağıyor dışarıda yağmur.
b) Dışarıda yağmur yağıyor.
c) Yağmur yağıyor dışarıda.
Cevap: b) Dışarıda yağmur yağıyor.
Çözüm: Kurallı bir cümlede yüklem (yağıyor) genellikle sonda bulunur. "Dışarıda yağmur yağıyor" cümlesi, önce yer, sonra özne ve en sonda yüklem şeklinde kurulduğu için hem kurallı hem de anlamlıdır.
