🧪 2026 TYT Biyoloji: Fotosentezde Işık ve Karanlık Evre Nedir?
Fotosentez, bitkilerin ve bazı bakterilerin güneş enerjisini kullanarak karbondioksit ve suyu şekere dönüştürme işlemidir. Bu süreç iki ana evrede gerçekleşir:
Işık Evresi ve
Karanlık Evre (Calvin Döngüsü).
☀️ Işık Evresi
Işık evresi, kloroplastların
tilakoit zarlarında gerçekleşir. Bu evrede güneş ışığı emilir ve kimyasal enerjiye dönüştürülür.
- 💧 Su (H₂O): Su molekülleri parçalanır ve oksijen (O₂) atmosfere verilir. Bu olaya fotoliz denir.
- ⚡ Güneş Enerjisi: Klorofil tarafından emilen güneş enerjisi, elektronları harekete geçirir.
- 🔋 ATP ve NADPH: Hareketlenen elektronlar, enerji taşıyıcı moleküller olan ATP (adenozin trifosfat) ve NADPH (nikotinamid adenin dinükleotit fosfat) üretir.
🌑 Karanlık Evre (Calvin Döngüsü)
Karanlık evre, kloroplastların
stroma adı verilen sıvı kısmında gerçekleşir. Bu evrede, ışık evresinde üretilen ATP ve NADPH kullanılarak karbondioksit şekerlere dönüştürülür. Işık doğrudan kullanılmadığı için "karanlık evre" denir, ancak bu evre de ışık evresinin ürünlerine ihtiyaç duyar.
- 💨 Karbondioksit (CO₂): Atmosferden alınan karbondioksit, organik moleküllerle birleşerek reaksiyona girer.
- ⚙️ ATP ve NADPH Kullanımı: Işık evresinde üretilen ATP ve NADPH, karbondioksitin şekere dönüştürülmesi için enerji ve elektron sağlar.
- 🍬 Şeker Üretimi: Sonuç olarak, glikoz gibi şekerler üretilir. Bu şekerler bitki tarafından enerji kaynağı olarak kullanılır veya diğer organik moleküllere dönüştürülür.
🌿 Özet Tablo
| Özellik | Işık Evresi | Karanlık Evre (Calvin Döngüsü) |
|-----------------|--------------------------------------------|-------------------------------------------|
| Yer | Tilakoit Zarlar | Stroma |
| Girdi | Su, Güneş Işığı | Karbondioksit, ATP, NADPH |
| Çıktı | Oksijen, ATP, NADPH | Şeker (Glikoz) |
| Temel Süreçler | Fotoliz, Elektron Transport Zinciri | Karbondioksit Fiksasyonu, Şeker Üretimi |
❓ Soru-Cevap
Soru: Fotosentezin ışık evresinde hangi moleküller üretilir?
Cevap: ATP, NADPH ve oksijen.
Soru: Calvin döngüsü nerede gerçekleşir?
Cevap: Kloroplastın stroma kısmında.
Soru: Karanlık evrede ne kullanılır?
Cevap: Karbondioksit, ATP ve NADPH kullanılır.
