Genotip, bir canlının sahip olduğu genetik yapıdır. Yani, DNA'sında bulunan genlerin toplamıdır. Genler, karakterlerimizi belirleyen kalıtsal birimlerdir. Örneğin, göz rengimiz, saç şeklimiz, boyumuz gibi özelliklerimiz genlerimiz tarafından kontrol edilir.
Bir canlının genotipini belirlemek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bu yöntemlerin en önemlilerinden biri çaprazlamalardır.
Çaprazlama, iki farklı bireyin genetik özelliklerini bir araya getirmek için yapılan kontrollü bir üreme işlemidir. Çaprazlamalar sayesinde, genlerin nasıl aktarıldığını ve hangi genotiplerin hangi fenotiplere yol açtığını anlayabiliriz.
Bir bireyin genotipini (homozigot mu, heterozigot mu) belirlemek için yapılan çaprazlamadır. Bu çaprazlamada, genotipi bilinmeyen birey, çekinik homozigot bir bireyle çaprazlanır.
Tek bir karakterin (örneğin, çiçek rengi) kalıtımını incelemek için yapılan çaprazlamadır. Bu çaprazlamada, ebeveynler farklı alellere (örneğin, kırmızı çiçek ve beyaz çiçek) sahiptir.
Örnek: Kırmızı çiçekli (Aa) bir bitki ile beyaz çiçekli (aa) bir bitki çaprazlanırsa, yavruların %50'si kırmızı çiçekli (Aa), %50'si beyaz çiçekli (aa) olur.
Punnett karesi ile gösterimi:
| A | a | |
|---|---|---|
| a | Aa | aa |
| a | Aa | aa |
İki farklı karakterin (örneğin, tohum rengi ve tohum şekli) kalıtımını incelemek için yapılan çaprazlamadır. Bu çaprazlamada, ebeveynler her iki karakter için de farklı alellere sahiptir.
Örnek: Sarı-yuvarlak (AaBb) tohumlu bir bitki ile yeşil-buruşuk (aabb) tohumlu bir bitki çaprazlanırsa, yavruların fenotip oranları 9:3:3:1 şeklinde olabilir.
Mor çiçekli (M) ve beyaz çiçekli (m) bezelyelerde, mor çiçek geni baskındır. Heterozigot mor çiçekli iki bezelye (Mm x Mm) çaprazlanırsa, oluşacak yavruların genotip ve fenotip oranları ne olur?
Çözüm:
