🧬 Mayoz Bölünme: 2026 TYT Biyoloji Özeti
Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlılarda görülen ve kromozom sayısının yarıya indiği özel bir hücre bölünmesi türüdür. Bu bölünme sayesinde tür içi kromozom sayısının sabit kalması sağlanır.
- 🎯 Amaç: Üreme hücrelerinin (gametlerin) oluşmasını sağlamak.
- 🧬 Nerede Görülür: Üreme ana hücrelerinde (gonadlarda).
- 🔢 Sonuç: Bir diploit (2n) hücreden, genetik olarak birbirinden farklı dört haploit (n) hücre oluşur.
🌸 Mayoz I Evresi
Mayoz I, kromozom sayısının yarıya indiği ve genetik çeşitliliğin sağlandığı evredir.
- 🌸 Profaz I:
- 🧬 Kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.
- 🤝 Homolog kromozomlar yan yana gelerek tetratları oluşturur (sinapsis).
- 🔄 Krossing over (parça değişimi) gerçekleşebilir. Bu olay, genetik çeşitliliği artırır.
- 🔬 Çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur.
- ✨ İğ iplikleri oluşur.
- 🌸 Metafaz I:
- 🔬 Homolog kromozom çiftleri (tetratlar) hücrenin ortasında (ekvatoral düzlemde) dizilir.
- 🌸 Anafaz I:
- 🤝 Homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru hareket eder. Kardeş kromatitler ayrılmaz.
- 🔢 Kromozom sayısı bu evrede yarıya iner.
- 🌸 Telofaz I:
- 🔬 Kromozomlar kutuplara ulaşır.
- ✨ Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.
- 🌱 Sitokinez (sitoplazma bölünmesi) gerçekleşerek iki hücre oluşur.
🌱 Mayoz II Evresi
Mayoz II, mitoza benzer bir bölünmedir. Amaç, oluşan hücrelerin sayısını artırmaktır.
- 🌱 Profaz II:
- 🧬 Kromozomlar belirginleşir.
- 🔬 Çekirdek zarı ve çekirdekçik kaybolur.
- ✨ İğ iplikleri oluşur.
- 🌱 Metafaz II:
- 🔬 Kromozomlar hücrenin ortasında (ekvatoral düzlemde) dizilir.
- 🌱 Anafaz II:
- 🧬 Kardeş kromatitler birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru hareket eder.
- 🌱 Telofaz II:
- 🔬 Kromatitler (artık kromozom olarak adlandırılır) kutuplara ulaşır.
- ✨ Çekirdek zarı ve çekirdekçik yeniden oluşur.
- 🌱 Sitokinez gerçekleşerek dört hücre oluşur.
🔄 Genetik Çeşitlilik Nedenleri
Mayoz bölünme sırasında genetik çeşitliliği artıran iki temel olay vardır:
- 🔄 Krossing Over (Parça Değişimi): Homolog kromozomlar arasında gen alışverişi olur.
- 🔄 Rastgele Ayrılma: Homolog kromozomların metafaz I evresinde rastgele dizilmesi ve ayrılması.
🔢 Önemli Notlar
- 🔢 Mayoz I sonucu oluşan hücreler haploit (n) kromozomludur.
- 🔢 Mayoz II sonucu oluşan hücreler de haploit (n) kromozomludur.
- 🔢 Mayoz bölünme sonucu oluşan hücreler genetik olarak birbirinden farklıdır.
