🧪 2026 TYT Kimya: Atomun Yapısı Formülleri
Atomun yapısını anlamak, kimyanın temelini oluşturur. TYT'de başarılı olmak için bu konuya hakim olmalısın. İşte atomun yapısı ve formülleriyle ilgili bilmen gerekenler:
⚛️ Atomun Temel Tanecikleri
Atomlar, proton, nötron ve elektron olmak üzere üç temel tanecikten oluşur:
- ➕ Proton (p⁺): Atomun çekirdeğinde bulunur ve pozitif yüklüdür. Kütlesi yaklaşık 1 akb'dir (atomik kütle birimi).
- neutr Nötron (n⁰): Atomun çekirdeğinde bulunur ve yüksüzdür. Kütlesi yaklaşık 1 akb'dir.
- ➖ Elektron (e⁻): Atomun çekirdeği etrafında belirli enerji seviyelerinde (orbitallerde) hareket eder ve negatif yüklüdür. Kütlesi proton ve nötronun kütlesine göre çok küçüktür (ihmal edilebilir).
🔢 Atom Numarası ve Kütle Numarası
Bir atomun kimliğini belirleyen iki önemli sayı vardır:
- ⚛️ Atom Numarası (Z): Bir atomdaki proton sayısıdır ve elementin periyodik tablodaki yerini belirler. Nötr bir atomda proton sayısı elektron sayısına eşittir.
- ⚖️ Kütle Numarası (A): Bir atomdaki proton ve nötron sayılarının toplamıdır.
Formül: $A = Z + N$ (N: Nötron sayısı)
➕ İyonlar: Yüklü Atomlar
Atomlar elektron alarak veya vererek iyonları oluştururlar:
- ➕ Katyon: Atom elektron vererek pozitif yüklü iyon (katyon) oluşturur. Örneğin, sodyum (Na) bir elektron vererek sodyum iyonunu (Na⁺) oluşturur.
- ➖ Anyon: Atom elektron alarak negatif yüklü iyon (anyon) oluşturur. Örneğin, klor (Cl) bir elektron alarak klorür iyonunu (Cl⁻) oluşturur.
isotopes İzotoplar: Aynı Elementin Farklı Türleri
Aynı elementin atom numaraları aynı, ancak kütle numaraları farklı olan atomlarına izotop denir. İzotopların proton sayıları aynı, nötron sayıları farklıdır.
Örnek: Hidrojenin izotopları:
- 💧 Protiyum (¹H): 1 proton, 0 nötron
- deuterium Döteryum (²H): 1 proton, 1 nötron
- tritium Trityum (³H): 1 proton, 2 nötron
orbital Elektronların Dizilimi: Orbitaller
Elektronlar, atom çekirdeği etrafında belirli enerji seviyelerinde ve şekillerde bulunan orbitallerde bulunurlar.
- 📍 s orbitali: Küresel şekilli, her enerji seviyesinde bulunur (1s, 2s, 3s...). Her s orbitali en fazla 2 elektron alabilir.
- dumbbell p orbitali: Dumbbell (halter) şekilli, 2. enerji seviyesinden itibaren bulunur (2p, 3p, 4p...). Her p alt kabuğunda 3 tane p orbitali bulunur ve her biri en fazla 2 elektron alabilir. Dolayısıyla bir p alt kabuğu toplamda 6 elektron alabilir.
- 🌼 d orbitali: Daha karmaşık şekillere sahip, 3. enerji seviyesinden itibaren bulunur (3d, 4d, 5d...). Her d alt kabuğunda 5 tane d orbitali bulunur ve her biri en fazla 2 elektron alabilir. Dolayısıyla bir d alt kabuğu toplamda 10 elektron alabilir.
- 🌸 f orbitali: Daha da karmaşık şekillere sahip, 4. enerji seviyesinden itibaren bulunur (4f, 5f...). Her f alt kabuğunda 7 tane f orbitali bulunur ve her biri en fazla 2 elektron alabilir. Dolayısıyla bir f alt kabuğu toplamda 14 elektron alabilir.
Elektron dizilimleri, atomların kimyasal özelliklerini anlamamıza yardımcı olur. Örneğin, sodyumun (Na) elektron dizilimi 1s² 2s² 2p⁶ 3s¹ şeklindedir.
Bu temel bilgiler, 2026 TYT Kimya sınavında atomun yapısı ile ilgili soruları çözmek için sana yardımcı olacaktır. Başarılar!
