Çözünürlük çarpımı, suda az çözünen iyonik katıların çözünürlüklerini ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bir katının belirli bir sıcaklıkta çözeltideki iyonlarının denge derişimlerinin çarpımına eşittir.
💧 Çözünürlük Nedir?
💧 Tanım: Bir maddenin belirli bir sıcaklıkta belirli bir miktar çözücüde çözünebilen maksimum miktarıdır. Genellikle gram/litre (g/L) veya mol/litre (mol/L) cinsinden ifade edilir.
🌡️ Sıcaklık Etkisi: Çözünürlük genellikle sıcaklıkla değişir. Çoğu katının çözünürlüğü sıcaklık arttıkça artar, ancak bazı maddelerde bu durum tersi olabilir.
⚖️ Çözünürlük Çarpımı (Kçç) Nasıl Hesaplanır?
🧪 İyonik Katıların Çözünmesi: Suda az çözünen bir iyonik katı (örneğin, gümüş klorür - AgCl) suya eklendiğinde, bir miktar katı çözünerek iyonlarına ayrılır. Bu durum bir denge reaksiyonu ile ifade edilir:
$AgCl(k) \rightleftharpoons Ag^+(aq) + Cl^-(aq)$
🧮 Kçç İfadesi: Çözünürlük çarpımı (Kçç), bu denge reaksiyonunun denge sabiti gibidir. AgCl için Kçç ifadesi şu şekildedir:
$Kçç = [Ag^+][Cl^-]$
Burada $[Ag^+]$ ve $[Cl^-]$ iyonlarının denge derişimlerini temsil eder.
🔢 Hesaplama: Eğer AgCl'nin çözünürlüğü 's' mol/L ise, çözeltideki $[Ag^+]$ ve $[Cl^-]$ derişimleri de 's' mol/L olacaktır. Bu durumda:
📈 Büyük Kçç Değeri: Katının çözünürlüğünün yüksek olduğunu gösterir.
📉 Küçük Kçç Değeri: Katının çözünürlüğünün düşük olduğunu gösterir.
❓ Çökelme Tahmini: Kçç değeri, bir çözeltide çökelme olup olmayacağını tahmin etmek için kullanılabilir. Eğer iyon derişimlerinin çarpımı Kçç değerini aşarsa, çökelme meydana gelir.
➕ Ortak İyon Etkisi
🤝 Tanım: Ortak iyon etkisi, az çözünen bir tuzun çözünürlüğünün, çözeltiye ortak bir iyon içeren çözünen bir tuz eklendiğinde azalmasıdır.
🧪 Örnek: AgCl çözeltisine sodyum klorür (NaCl) eklenirse, çözeltideki $Cl^-$ iyon derişimi artar. Bu durum, AgCl'nin çözünürlüğünü azaltır ve daha fazla AgCl'nin çökelmesine neden olur.
