🧬 Mendel Genetiği: 2026 TYT Kimya'ya Hazırlık
Mendel genetiği, kalıtımın temel prensiplerini anlamamızı sağlayan önemli bir konudur. İşte 2026 TYT Kimya sınavına hazırlık için kısa bir özet:
- 🌱 Kalıtım: Anne ve babadan gelen genetik özelliklerin yavrulara aktarılmasıdır.
- 🧬 Gen: Bir özelliği belirleyen DNA parçasıdır. Her bireyde bir özellik için genellikle iki gen bulunur.
- 📍 Alel: Bir genin farklı formlarıdır. Örneğin, göz rengi geni için mavi göz aleli ve kahverengi göz aleli olabilir.
- 💪 Baskın (Dominant) Alel: Bir özellik üzerinde etkisini her zaman gösteren aleldir. Genellikle büyük harfle gösterilir (örneğin, A).
- recessive Çekinik (Resesif) Alel: Bir özellik üzerinde etkisini sadece homozigot durumda gösteren aleldir. Genellikle küçük harfle gösterilir (örneğin, a).
- ✨ Genotip: Bir bireyin genetik yapısıdır. Örneğin, AA, Aa veya aa.
- 👁️🗨️ Fenotip: Bir bireyin gözlemlenebilir özellikleri. Genotipin etkisiyle ortaya çıkar. Örneğin, kahverengi gözlü olmak.
- 🧪 Homozigot: Bir özellik için aynı alellerin bulunmasıdır. Örneğin, AA (homozigot baskın) veya aa (homozigot çekinik).
- ibrid Heterozigot: Bir özellik için farklı alellerin bulunmasıdır. Örneğin, Aa.
➕ Mendel'in İlkeleri
- 🧮 Ayrılma İlkesi: Her bireyde bir özellik için iki alel bulunur ve üreme hücreleri (gametler) oluşurken bu aleller birbirinden ayrılır.
- 📊 Bağımsız Dağılım İlkesi: Farklı özelliklere ait genler, gametlere bağımsız olarak dağılır. Ancak, bu ilke sadece farklı kromozomlar üzerinde bulunan genler için geçerlidir.
📝 Monohibrit Çaprazlama
- 🧪 Tanım: Tek bir özellik bakımından heterozigot olan bireylerin çaprazlanmasıdır. Örneğin, Aa x Aa.
- ➗ Genotip Oranı: Monohibrit çaprazlamada genotip oranı genellikle 1:2:1'dir (AA:Aa:aa).
- 👁️🗨️ Fenotip Oranı: Eğer baskınlık tam ise, fenotip oranı genellikle 3:1'dir (baskın fenotip:çekinik fenotip).
➗ Dihibrit Çaprazlama
- 🧪 Tanım: İki farklı özellik bakımından heterozigot olan bireylerin çaprazlanmasıdır. Örneğin, AaBb x AaBb.
- 📊 Fenotip Oranı: Dihibrit çaprazlamada fenotip oranı genellikle 9:3:3:1'dir.
📍 Kontrol Çaprazlaması
- ❓ Amaç: Bir bireyin genotipini (homozigot mu, heterozigot mu) belirlemek için yapılan çaprazlamadır.
- 🧪 Yöntem: Genotipi bilinmeyen birey, homozigot çekinik bir bireyle çaprazlanır.
- 👁️🗨️ Sonuç: Eğer yavruların tamamı baskın fenotipe sahipse, genotipi bilinmeyen birey homozigot baskındır (AA). Eğer yavruların bir kısmı çekinik fenotipe sahipse, genotipi bilinmeyen birey heterozigottur (Aa).
Umarım bu özet, 2026 TYT Kimya sınavına hazırlanmanıza yardımcı olur! Başarılar!
