Çevremizde gördüğümüz her şey iki gruba ayrılabilir: doğal unsurlar ve beşeri unsurlar. Bu iki kavramı birbirinden ayıran en önemli nokta, insan eliyle yapılıp yapılmadığıdır.
Doğal unsurlar, insan eli değmeden, kendiliğinden doğada var olan varlıklardır. İnsanlar bu unsurları değiştirebilir veya onlardan yararlanabilir ama onları oluşturmaz.
Beşeri unsurlar ise insanlar tarafından yapılan, üretilen veya oluşturulan her şeydir. "Beşeri" kelimesi "insana ait" anlamına gelir.
Aradaki en temel farkı bir örnekle açıklayalım:
Kısacası, doğal unsurlar yaratılıştan gelen, beşeri unsurlar ise insan emeği ve zekasıyla sonradan yapılan unsurlardır. İnsanlar, beşeri unsurları oluştururken her zaman doğal unsurlardan yararlanır.
Soru 1: Aşağıdaki görsellerden oluşan bir poster hazırlanacaktır. Posterin bir bölümüne "Doğal Unsurlar", diğer bölümüne ise "Beşeri Unsurlar" başlıkları yazılacaktır. Görseller: I. Bir dağ manzarası, II. Bir baraj, III. Bir orman, IV. Bir fabrika. Buna göre hangi iki görsel aynı başlık altında yer almaz?
a) I ve II
b) I ve III
c) II ve III
d) II ve IV
Cevap: d) II ve IV
Çözüm: Doğal unsurlar, insan eli değmeden oluşan ögelerdir (I. dağ ve III. orman). Beşeri unsurlar ise insanlar tarafından yapılan ögelerdir (II. baraj ve IV. fabrika). Aynı başlık altında yer almayacak, yani biri doğal diğeri beşeri olan ikili II (beşeri) ve IV'tür (beşeri). Soru "aynı başlık altında yer almaz" diye sorduğu için her ikisi de beşeri unsur olan II ve IV aynı başlıkta yer alır, bu yüzden cevap bu şıkkı işaretlememiz gerekiyor.
Soru 2: Yaşadığı şehirdeki çevre sorunları hakkında araştırma yapan Zeynep, aşağıdaki unsurlardan hangisinin hem doğal unsurları hem de beşeri unsurları olumsuz etkilediği sonucuna ulaşmıştır?
a) Hava kirliliği
b) Akarsular
c) Dağlar
d) Köprüler
Cevap: a) Hava kirliliği
Çözüm: Hava kirliliği, insanların (beşeri) faaliyetleri (fabrikalar, araçlar) sonucu ortaya çıkan bir sorundur. Bu kirlilik, hem doğal unsurları (ağaçların kuruması, yağmur suyunun asitli hale gelmesi) hem de beşeri unsurları (tarihi binaların yıpranması, insan sağlığının bozulması) olumsuz etkiler. Diğer seçenekler ise ya sadece doğal (akarsular, dağlar) ya da sadece beşeri (köprüler) unsurlardır.
Soru 3: Coğrafi bir unsuru "beşeri" yapan temel özellik aşağıdakilerden hangisidir?
a) Zaman içinde değişime uğraması
b) İnsan ihtiyaçlarını karşılaması
c) İnsanlar tarafından yapılmış veya oluşturulmuş olması
d) Doğal çevreyle uyumlu olması
Cevap: c) İnsanlar tarafından yapılmış veya oluşturulmuş olması
Çözüm: Beşeri unsurların tanımı, insan emeği ve zekası ile doğal çevreye yapılan her türlü müdahale sonucu ortaya çıkan unsurlardır. Bu nedenle bir unsurun beşeri olarak nitelendirilebilmesi için temel koşul, insanlar tarafından yapılmış veya oluşturulmuş olmasıdır. Diğer seçenekler hem doğal hem de beşeri unsurlar için geçerli olabilen özelliklerdir.
