Elektriğin İletimi
Elektrik enerjisi, maddelerin içinden geçerek iletilir. Maddeler elektriği iletme durumlarına göre ikiye ayrılır:
- İletken Maddeler: Elektrik enerjisini iletebilen maddelerdir. Örneğin; metaller (bakır, altın, demir), tuzlu su, asitli su ve insan vücudu.
- Yalıtkan Maddeler: Elektrik enerjisini iletmeyen maddelerdir. Örneğin; plastik, tahta, cam, kauçuk, hava ve saf su.
Elektrik tellerinin dışının plastikle kaplanmasının nedeni, plastiğin yalıtkan olması ve bizi elektrik çarpmasından korumasıdır.
Direnç Nedir?
Direnç, bir iletken maddenin elektrik enerjisinin geçişine karşı gösterdiği zorluğa denir. Direnç "R" harfi ile gösterilir ve birimi "Ohm"'dur (Ω sembolü ile gösterilir).
Basit bir benzetme yapmak gerekirse, direnci su borusundaki bir daralmaya benzetebiliriz. Dar borudan suyun zorlanarak geçmesi gibi, yüksek dirençli bir iletkenden de elektrik akımı zorlanarak geçer.
Direnci Etkileyen Faktörler
Bir iletken telin direncini dört temel faktör etkiler:
- İletkenin Cinsi: Her maddenin direnci farklıdır. Örneğin, bakırın direnci demire göre daha düşüktür, bu yüzden elektrik telleri genellikle bakırdan yapılır.
- İletkenin Uzunluğu: İletken tel ne kadar uzun olursa, direnci o kadar fazla olur. Uzun borudan suyun zor geçmesi gibi.
- İletkenin Kalınlığı (Kesit Alanı): İletken tel ne kadar kalın olursa, direnci o kadar az olur. Geniş borudan suyun rahatça akması gibi.
- İletkenin Sıcaklığı: Genellikle, iletkenin sıcaklığı arttıkça direnci de artar.
Direncin Sonuçları
Direnç, elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüşmesine neden olur. Yüksek dirençli tellerden elektrik geçtiğinde tel ısınır. Bu olay günlük hayatta kullandığımız birçok alette görülür:
- Elektrik sobası ve ütü içindeki direnci yüksek teller ısınarak bize fayda sağlar.
- Ampul içindeki ince tungsten tel çok ısınarak akkor hale gelir ve ışık yayar.
Ancak bu ısınma her zaman istenmez. Örneğin, prize takılı birçok cihaz bir arayüzey (uzatma kablosu) kullanıldığında arayüzeyin ısındığını fark etmişsinizdir. Bu, aşırı akım nedeniyle oluşan istenmeyen bir ısınmadır ve yangın riski oluşturabilir.
Özet
- Maddeler iletken ve yalıtkan olarak ikiye ayrılır.
- Direnç, elektrik akımına karşı gösterilen zorluktur. Birimi Ohm (Ω)'dur.
- Direnç; iletkenin cinsine, uzunluğuna, kalınlığına ve sıcaklığına bağlıdır.
- Direnç, elektrik enerj
