Elektriğin iletilmesi, günlük hayatımızda kullandığımız pek çok cihazın çalışmasını sağlayan önemli bir konudur. Elektrik enerjisi, iletken maddeler üzerinden taşınır ve bu sayede evlerimize, okullarımıza kadar ulaşır.
Maddeler, elektriği iletme durumlarına göre ikiye ayrılır:
Elektriğin iletilmesini anlamak için basit bir elektrik devresi kurabiliriz. Bu devrenin temel elemanları şunlardır:
Bu elemanlar bir araya geldiğinde, anahtar kapalıyken elektrik devresi tamamlanır ve ampul yanar.
Soru 1: Aşağıdaki maddelerden hangisi elektriği iyi iletir?
Cevap: C) Bakır tel. Çünkü metaller iyi bir iletkendir.
Soru 2: Aşağıdakilerden hangisi basit bir elektrik devresinde ampulün yanmamasının nedenlerinden biri olamaz?
Cevap: B) Anahtarın kapalı olması. Çünkü anahtar kapalıysa devre tamamlanır ve ampul yanmalıdır.
Soru 3: Elektrik enerjisinin evlerimize güvenli bir şekilde taşınmasını sağlamak için elektrik telleri hangi maddeyle kaplanır?
Cevap: C) Plastik. Çünkü plastik bir yalıtkandır ve bizi elektrik çarpmasından korur.
Soru 1: Bir grup öğrenci elektriğin iletimi ile ilgili bir deney yapıyor. Farklı maddelerden yapılmış telleri kullanarak basit bir elektrik devresi kuruyorlar. Devrede ampulün yanıp yanmadığını gözlemliyorlar. Aşağıdaki maddelerden hangisi ile yapılmış bir tel kullanıldığında ampulün ışık vermesi beklenir?
a) Plastik kaplı bakır tel
b) Saf su
c) Tahta çubuk
d) Cam çubuk
Cevap: a) Plastik kaplı bakır tel. Çözüm: Bakır metal olduğu için iletkendir ve elektriği iletir. Plastik kaplı olsa da, telin uçlarındaki plastik soyularak devreye bağlandığı için elektrik akımı bakır tel üzerinden geçer ve ampulü yakar. Diğer seçeneklerdeki maddeler yalıtkan olduğu için elektriği iletmez.
Soru 2: Elektrikli scooterını şarj etmek isteyen Ali, prize taktığı şarj kablosunun dış yüzeyinin plastikle kaplı olduğunu fark ediyor. Kablonun içindeki teller ise bakırdan yapılmış. Bu tasarımın temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kabloyu daha hafif yapmak
b) Kabloyu daha renkli ve güzel göstermek
c) Elektrik çarpması riskini önlemek
d) Kabloyu daha uzun ömürlü yapmak
Cevap: c) Elektrik çarpması riskini önlemek. Çözüm: Bakır tel elektriği ileten iletken, plastik ise elektriği iletmeyen yalıtkandır. Plastik kaplama, kullanım sırasında elektrik akımının kablodan dışarı sızmasını ve insanlara çarpma riskini engeller, böylece güvenlik sağlar.
Soru 3: Bir fen bilgisi öğretmeni masasının üzerine iki farklı cisim koymuştur. Bu cisimlerden birinin iletken, diğerinin yalıtkan olduğunu söylemiştir. Öğrencilerden bu cisimleri bir elektrik devresi kurarak ayırt etmelerini istemiştir. Buna göre, öğrenciler devreye hangi cismi bağladıklarında ampul ışık verir?
a) Yalıtkan olan cisimde
b) İletken olan cisimde
c) Her iki cisimde de
d) Hiçbir cisimde
Cevap: b) İletken olan cisimde. Çözüm: Elektrik devresinde ampulün yanması için devrenin tamamlanması gerekir. İletken maddeler elektriği ileterek devreyi tamamlar ve ampulün yanmasını sağlar. Yalıtkan maddeler ise elektriği iletmediği için devreyi tamamlayamaz ve ampul yanmaz.
Soru 4: Bir mühendis, yeni bir elektronik cihaz tasarlıyor. Cihazın içindeki devre kartında elektriği ileten yollar ve bu yolları birbirinden ayıran, elektriği iletmeyen bir tabaka bulunuyor. Bu tasarımda iletken ve yalıtkan maddelerin bir arada kullanılmasının asıl amacı nedir?
a) Cihazın ağırlığını artırmak
b) Cihazın daha hızlı çalışmasını sağlamak
c) Elektrik sinyallerinin doğru yoldan ilerlemesini ve kısa devreyi önlemek
d) Cihazın daha ucuz olmasını sağlamak
Cevap: c) Elektrik sinyallerinin doğru yoldan ilerlemesini ve kısa devreyi önlemek. Çözüm: İletken yollar elektrik akımının taşınmasını, yalıtkan tabaka ise bu yolların birbirine değerek istenmeyen bağlantılar (kısa devre) oluşturmasını engeller. Bu sayede cihaz güvenli ve doğru bir şekilde çalışır.
