Canlıların en önemli özelliklerinden biri, kendilerine benzer yavrular meydana getirerek nesillerini devam ettirmeleridir. Buna üreme denir. Hayvanlar aleminde üreme temel olarak iki şekilde gerçekleşir.
Bu üreme şeklinde dişi hayvan, yumurta hücresini vücudunun dışına bırakır. Döllenme ve embriyonun gelişimi bu yumurtanın içinde olur. Yumurta ile üreyen hayvanlara şu örnekleri verebiliriz:
Bu hayvanların yumurtaları genellikle bir kabuk veya sert bir zarla koruma altına alınmıştır.
Bu üreme şeklinde ise döllenmiş yumurta, dişi hayvanın vücudu içinde özel bir organda (rahim) tutulur ve burada beslenip gelişir. Embriyo, annenin vücudunda büyüdükten sonra canlı bir yavru olarak dünyaya gelir. Doğurarak çoğalan hayvanlara örnekler:
Doğurarak çoğalan hayvanlarda, yavrular doğduktan sonra bir süre anneleri tarafından beslenir ve korunur.
Bu iki temel üreme çeşidi, hayvanların neslini devam ettirmek için doğanın sunduğu farklı ve harika yollardır.
Soru 1: Bir biyoloji öğretmeni, öğrencilerinden hayvanlarda görülen üreme çeşitlerini araştırmalarını istemiştir. Öğrencilerden Zeynep, araştırması sırasında aşağıdaki bilgilere ulaşmıştır:
- Bu üreme çeşidinde yavrular, anne ve babadan gelen üreme hücrelerinin birleşmesiyle oluşur.
- Oluşan yavrular, hem anne hem de babaya benzer özellikler taşır.
- Tür içi çeşitliliğin artmasını sağlar.
Zeynep'in araştırdığı bu özellikler aşağıdaki üreme çeşitlerinden hangisine aittir?
a) Eşeysiz üreme b) Tomurcuklanma c) Eşeyli üreme d) Rejenerasyon
Cevap: c) Eşeyli üreme
Çözüm: Verilen özelliklerin tamamı (üreme hücrelerinin birleşmesi, yavruların her iki ebeveyne benzemesi ve çeşitlilik) eşeyli üremenin temel karakteristikleridir.
Soru 2: Deniz yıldızı, kopan bir kolundan kendini tamamlayarak yeni bir birey oluşturabilmektedir. Bir öğrenci, bu olayı "vücuttan kopan bir parçanın kendini tamamlayarak yeni bireyler oluşturması" şeklinde tanımlamıştır. Bu öğrencinin tanımladığı üreme çeşidi ve bu üreme çeşidinin genel bir özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
a) Eşeyli Üreme - Yavrular genetik olarak birbirinden farklıdır.
b) Vejetatif Üreme - Sadece gelişmiş canlılarda görülür.
c) Tomurcuklanma - Ana canlıdan ayrılan bir çıkıntının gelişmesiyle olur.
d) Rejenerasyon - Yeni birey, ana bireyle aynı kalıtsal özelliklere sahiptir.
Cevap: d) Rejenerasyon - Yeni birey, ana bireyle aynı kalıtsal özelliklere sahiptir.
Çözüm: Soruda verilen tanım rejenerasyon (yenilenme) üremesidir. Bu bir eşeysiz üreme çeşidi olduğu için oluşan yeni birey, ana bireyle genetik olarak tamamen aynıdır (klon).
Soru 3: Bir belgeselde, bir hidranın vücudunda küçük bir çıkıntı oluştuğu ve bu çıkıntının büyüyerek ana canlıdan ayrılıp bağımsız bir birey haline geldiği gözlemleniyor. Bu belgeselde anlatılan üreme çeşidi ve bu üreme çeşidi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Eşeyli Üreme - Tür içi çeşitliliği artırır.
b) Rejenerasyon - Sadece omurgalı hayvanlarda görülür.
c) Tomurcuklanma - Oluşan yeni birey, ana canlıya kalıtsal olarak benzer.
d) Bölünme - Tek hücreli canlılarda görülen tek üreme şeklidir.
Cevap: c) Tomurcuklanma - Oluşan yeni birey, ana canlıya kalıtsal olarak benzer.
Çözüm: Soruda hidra örneğinde olduğu gibi, vücutta oluşan bir çıkıntının (tomurcuk) gelişip ayrılmasıyla gerçekleşen üreme "tomurcuklanma"dır. Bu bir eşeysiz üreme olduğu için yavru, ana canlının kalıtsal kopyasıdır.
