Tarih boyunca birçok Türk devleti kurulmuştur. Bu devletler, Türk milletinin devlet geleneğinin ne kadar köklü ve güçlü olduğunu gösterir. Şimdi ilk dönemlerde kurulan önemli Türk devletlerini tanıyalım.
Kurulduğu Tarih: MÖ 220
Kurucusu: Teoman
Önemli Hükümdarı: Mete Han
Bilinen ilk Türk devletidir. Orta Asya'da kurulmuştur. Mete Han, orduda "onlu sistemi" kurarak düzenli bir ordu oluşturmuştur. Bu sistem, daha sonraki tüm Türk devletleri ve diğer milletler tarafından örnek alınmıştır. Çinliler, Hun saldırılarından korunmak için ünlü Çin Seddi'ni inşa etmişlerdir.
Kurulduğu Tarih: MS 552
Kurucusu: Bumin Kağan
Önemli Özelliği: Türk adını ilk kez resmi bir devlet adı olarak kullandılar.
Göktürkler, Asya Hun Devleti'nden sonra Orta Asya'daki bütün Türk boylarını tek bayrak altında toplamayı başaran ikinci büyük devlettir. Kendilerine ait bir alfabe (Göktürk Alfabesi) oluşturmuşlardır. Ünlü Orhun Yazıtları (Kitabeleri) bu dönemde dikilmiştir. Bu yazıtlar, Türk tarihinin ilk yazılı belgeleridir.
Kurulduğu Tarih: MS 744
Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan
Önemli Özellikleri:
Özetle: İlk Türk devletleri, güçlü orduları, geliştirdikleri sistemler (onlu sistem, devlet yönetimi), yazılı eserleri (Orhun Yazıtları) ve yerleşik hayata geçişleriyle Türk kültür ve medeniyetinin temellerini atmışlardır.
Soru 1: Tarih öğretmeni Aslı Hanım, tahtaya "Türk adıyla kurulan ilk Türk devletidir." cümlesini yazmıştır. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi bu bilgiye dayanarak doğru cevabı vermiştir?
a) Buse: "Bu devlet, İskitler'dir."
b) Can: "Bu devlet, Avrupa Hun Devleti'dir."
c) Deniz: "Bu devlet, Göktürk Devleti'dir."
d) Efe: "Bu devlet, Uygur Devleti'dir."
Cevap: c) Göktürk Devleti
Çözüm: "Türk" adını ilk kez resmi olarak kullanan devlet Göktürk Devleti'dir. Bu nedenle doğru cevap Göktürk Devleti olacaktır.
Soru 2: Bir öğrenci, araştırma ödevi için aşağıdaki bilgileri topluyor:
- Orta Asya'da kurulmuşlardır.
- Tarihte bilinen ilk Türk topluluğudur.
- Atlı göçebe yaşam tarzını benimsemişlerdir.
Bu özellikler aşağıdaki devletlerden hangisine aittir?
a) Asya Hun Devleti
b) Kök Türükler (Göktürkler)
c) İskitler (Sakalar)
d) Avarlar
Cevap: c) İskitler (Sakalar)
Çözüm: Verilen özelliklerin tamamı, tarihte bilinen ilk Türk topluluğu olan ve Orta Asya'da atlı göçebe yaşam süren İskitler (Sakalar) için doğrudur.
Soru 3: Harita üzerinde devletlerin kurulduğu bölgeleri inceleyen bir öğrenci, aşağıdaki devletlerden hangisinin diğerlerinden farklı bir coğrafyada (Avrupa'da) kurulduğunu fark eder?
a) Asya Hun Devleti
b) Avrupa Hun Devleti
c) Göktürk Devleti
d) Uygur Devleti
Cevap: b) Avrupa Hun Devleti
Çözüm: Asya Hun, Göktürk ve Uygur Devletleri Orta Asya'da kurulmuşken, Avrupa Hun Devleti, Balamir önderliğinde Avrupa topraklarında kurulmuştur. Bu nedenle coğrafi açıdan farklılık gösteren devlet Avrupa Hun Devleti'dir.