Duygu ve düşüncelerimizi daha etkili, daha güzel ve daha canlı anlatmak için kullandığımız özel ifadelere söz sanatları denir. Bunlar anlatımımızı renklendirir ve zenginleştirir.
Bir varlığın veya kavramın, başka bir varlığa/kavrama benzetilerek anlatılmasıdır. Benzetme sanatında genellikle dört unsur bulunur:
Örnek: "Aslan gibi güçlü çocuk."
(Benzeyen: çocuk, Kendisine Benzetilen: aslan, Benzetme Edatı: gibi, Benzetme Yönü: güçlü olmak)
Örnek: "Bulutlar pamuk yığınına benziyordu."
İnsan dışındaki canlı ve cansız varlıklara insana özgü özellikler vermektir. Yani onları bir insanmış gibi düşünüp, insan gibi davrandırmaktır.
Örnek: "Rüzgar, ağaçların arasında şarkı söylüyordu."
(İnsana özgü "şarkı söylemek" özelliği, rüzgara verilmiş.)
Örnek: "Güneş, ufuktan bize gülümsüyor."
Örnek: "Yalnız ev, bizi sessizce bekliyordu."
İnsan dışındaki varlıkların konuşturulmasıdır. Kişileştirmeden farkı, varlığın sadece insan gibi davranması değil, insan gibi konuşmasıdır. Her konuşturmada aynı zamanda bir kişileştirme de vardır.
Örnek: "Serçe, dalda bize seslendi: 'Günaydın, bugün hava çok güzel!'"
Örnek: "Araba homurdandı: 'Beni yıkamazsanız bir daha çalışmam!'"
Örnek: "Masaldaki kurt, kırmızı başlıklı kıza: 'Nereye gidiyorsun küçük kız?' diye sordu."
Bir şeyin özelliklerini olduğundan çok daha büyük veya çok daha küçük göstermektir. Amacımız, anlattığımız şeyi daha etkileyici hale getirmek ve dinleyenin/okuyanın dikkatini çekmektir.
Örnek: "Dünyalar kadar işim var."
(İş miktarı abartılarak "dünyalar kadar" denmiş.)
Örnek: "O kadar çok ağladı ki gözyaşları sel oldu."
Örnek: "Sınıfta o kadar sessizdik ki bir
Soru 1: "Yol kenarındaki kavak ağaçları, uzun boylu nöbetçiler gibi dizilmişti." cümlesinde öne çıkan söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Kişileştirme
b) Konuşturma
c) Benzetme
d) Abartma
Cevap: c) Benzetme
Çözüm: Ağaçlar, "nöbetçiler gibi" ifadesiyle insana benzetilmiştir. Bir varlığın başka bir varlığa benzetilmesine benzetme (teşbih) sanatı denir.
Soru 2: "Rüzgar, dalların arasından geçerken bana fısıldadı." cümlesinde hangi söz sanatı vardır?
a) Abartma
b) Kişileştirme
c) Benzetme
d) Konuşturma
Cevap: b) Kişileştirme
Çözüm: İnsana özgü bir özellik olan "fısıldamak", insan dışı bir varlık olan rüzgara aktarılmıştır. İnsan dışı varlıklara insan özelliği vermeye kişileştirme (teşhis) sanatı denir.
Soru 3: "O kadar çok yoruldum ki, ayaklarım artık yerden kesildi." cümlesi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) Bir durumu olduğundan daha büyük göstermiştir.
b) İnsan dışı bir varlığa konuşma özelliği vermiştir.
c) İki varlık arasında benzerlik kurmuştur.
d) Bir varlığı bir insan gibi davranır gibi göstermiştir.
Cevap: a) Bir durumu olduğundan daha büyük göstermiştir.
Çözüm: Yorulma durumu, "ayakların yerden kesilmesi" ifadesiyle olduğundan çok daha fazla gösterilmiştir. Bir şeyi olduğundan daha çok ya da daha az göstermeye abartma (mübalağa) sanatı denir.
Soru 4: "Kapı, 'Beni artık daha yavaş kapatın!' diye inliyordu." Bu cümlede aynı anda hangi iki söz sanatı kullanılmıştır?
a) Abartma - Benzetme
b) Konuşturma - Kişileştirme
c) Benzetme - Kişileştirme
d) Konuşturma - Abartma
Cevap: b) Konuşturma - Kişileştirme
Çözüm: İnsan dışı bir varlık olan "kapı" konuşturulmuştur (intak sanatı). Aynı zamanda, konuşmanın yanı sıra "inlemek" gibi insana özgü bir eylem de kapıya verilerek kişileştirme (teşhis) sanatı yapılmıştır.
